Psikiyatrist Duran: Uzmanlarla birlikte sahada çalışılmalı

Cihan Başakçıoğlu

İZMİR - İzmir'in Seferihisar ilçesi açıklarında meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki deprem sonrası bir çok yurttaş Bornova ve Bayraklı ilçelerinde çeşitli noktalarda
kurulan çadır kentlerde yaşamını sürdürüyor. Evleri hasarlı veya hasarsız olsa da deprem korkusu nedeniyle evlerine giremeyen birçok yurttaş alandaki dayanışma ağıyla
hayatta kalıyor. Yine yıkılan binaların enkazından sağ olarak çıkan yurttaşların ise çeşitli hastanelerde tedavileri devam ediyor.

TPD'DEN DEPREMZEDELER İÇİN BROŞÜR

Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD) de İzmir’de yaşanan depremin ardından vatandaşların yaşadığı ruhsal zorluklara karşı mesaj yayımladı. Ruhsal Travma ve Afet
Çalışma Birimi tarafından hazırlanan broşürlerde ailelere çocuklara yönelik uyarılarda bulunularak, “Ege bölgesinde yaşanan depremde yaşamını kaybedenlerin yakınlarına
başsağlığı diliyor, yaralananların da bir an önce sağlığına kavuşmasını temenni ediyoruz. TPD Ruhsal Travma ve Afet Birimi tarafından hazırlanan broşürlere sitemizden
erişebilirsiniz” ifadelerine yer verildi.

PSİKİYATRİ UZMANI DURAN: ŞİDDETLİ DEPREMLER YOĞUN KORKU VE ENDİŞE DUYGULARI YAŞATMAKTA

Peki yaşanan süreç sonrası yurttaşların yaşadıkları travmayı atlatmaları için neler yapılmalı? Enkazdan sağ kurtulan veya evlerine giremeyen yurttaşların yeniden yaşama adapte olabilmeleri için nasıl bir yol izlenmeli? Manisa Tabip Odası Başkanı ve Psikiyatri Uzmanı Şahut Duran Gazete Duvar'ın sorularını yanıtladı.

Depremin ardından birçok bina hasar gördü ve yıkıldı. Bu binalarda yaşayanların psikolojik durumu ile ilgili ne söylemek istersiniz?

Deprem gibi beklenmedik ani travmatik durumlar insanlarda fiziksel sıkıntılara yol açtığı kadar ruhsal etkilenmelere de yol açmaktadır. Can kayıplarının olduğu şiddetli yüksek depremler insanlarda yoğun korku ve endişe duyguları yaşatmaktadır. Olayın birden gelişmesi kişinin anlamlandırma düzeyini etkilediği için belirgin vücut belirtileri (kalp çarpıntısı, boğulma hissi, titreme, baş dönmesi, kendine ve çevreye yabancılaşma) de yaşatmaktadır. Aynı zamanda öncesinde altta yatan bipolar bozukluk, şizofreni gibi kronik hastalığı olan bireylerde mevcut hastalığın şiddetlenmesini sağlamaktadır. Yapılan çalışmalarda bu tarz doğal afet yaşayan kişilerde sonraki dönemlerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Major Depresyon şeklinde psikiyatrik hastalıklar geliştiği saptanmaktadır. Bu anlamda sahada kişilerin, ruh sağlığı uzmanlarına ulaşımı kolaylaştırılmalıdır.

Sizler de medyadan takip ediyorsunuz. Yıkılan binalardan sağ çıkan vatandaşlar var. Bu insanlar için nasıl bir psikolojik destek sağlanmalı veya ne yapılmalı?

Öncelikle bu kişilerin hayati tehlike yaratabilecek tıbbi durumları değerlendirilmelidir. Güvenli bir ortam (beslenme, barınma vb) sağlandıktan sonra psikiyatrik destek sağlanmalıdır. Erken dönem kişilerin yanlarında destek olacak birilerini hissetmesi önemlidir. Mağdurlara soru sormaktan ziyade anlatmak istedikleri zaman onları dinlemek gereklidir. Kendileri iyi hissedecek kişilerle iletişimleri sağlanmalıdır. Erken dönem travma ile ilişkili durumlardan uzak durmaları sağlanmalıdır.

Travma sonrası olası gelişebilecek psikiyatrik belirtilerin neler olabileceği hakkında kısaca bilgi verilmelidir. Gereksiz umut verici cümlelerden uzak durulmalıdır. Yoğun stres durumları yaşadıklarında neler yapabilecekleri (nefes egzersizleri, gevşeme egzersizleri) şeklinde bilgilendirme yapılmalı.

Enkazlardan sağ çıkan çocukların sonraki yaşamlarına sağlıklı bir biçimde devam edebilmeleri için ne önerirsiniz?

Yaşça küçük olan çocuklarının soyutlama becerileri tam gelişmediği için olayı anlamada ve adlandırmada belirgin güçlükleri olacaktır. Özellikle aile bireylerinde kayıpları olan çocuklarda mutlaka bir ruh sağlığı profesyoneli tarafından değerlendirilip destek sağlanmalıdır.

Birçok insan hasarlı olmasa bile evlerine giremiyor. Bu korku durumu sizce nasıl aşılmalı?

Deprem gibi ani travmatik beklenmedik durumlar kişilerin dünyanın güvenli bir yer olmadığına dair düşüncelere yol açmaktadır. Erken kişilerin evlerine girmeleri konusunda ısrarcı davranmak olası gelişebilecek psikopatolojileri arttırmaktadır. Kişilerin genel bir ruhsal değerlendirilmesi yapıldıktan sonra duygu ve düşünceleri anlaşılmaya çalışılmalıdır. Hangi alanlarda güçlük yaşadıkları belirlenmelidir. Evlerinin güvenliği anlamında resmi kuruluşlar tarafından bilimsel ve güven verici söylemler geliştirilmelidir. Deprem sonrası gelişebilecek psikiyatrik belirtiler açısından bilgilendirme yapılmalıdır. Evlerine girmemeleri olası bir psikopatolojiye bağlıysa gerekli psikoterapiler ve medikal tedavi sağlanmalıdır.

Ayrıca birçok insan yaşananları izliyor, basın mensupları, emniyet güçleri ve kurtarma ekipleri... Toplumsal anlamda bir çözüm öneriniz var mı? Ne yapılmalı, nasıl yaşama adapte olunmalı? Hangi kurumlar aktif olarak çalışma yürütmeli?

Deprem gibi doğal afetler toplumsal yapıyı belirgin şekilde etkilemektedir. Devlet kuruluşları ve STK'ler bu anlamda bilimsel bilgiler eşliğinde işbirliği yapmalıdırlar. Mağdur olan kişilerin gerekli ihtiyaçlar acil bir şekilde belirlenmeli. Evleri yıkılmış, hasar görmüş girilemeyecek halde olan mağdurların mevcut ve sonraki barınma ve beslenme durumları planlanmalıdır. Sosyal medya üzerinden kişileri travmatize edebilecek görüntülerin yazıların paylaşılmasının önüne geçilmelidir.

Deprem mağdurlarının travmatik görüntülerinin sosyal medyada paylaşılmasının önüne geçilmelidir. Ayrıştırıcı ve travmayı arttırıcı etkisi olan kişiler hakkında hukuki süreçler başlatılmalıdır. Mevcut yerel yönetimler siyasi kaygılardan uzak kalarak depremzedeleri belirlemelidir. Gelişebilecek olası Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Major Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar açısından ruh sağlığı alanında uzman kişilerle birlikte sahada çalışılmalıdır.