Korona yüzünden evde kapalıyken akıl sağlığımızı nasıl koruruz?

Serpil Kurtay

DUVAR - Bütün dünyaya hızla yayılan korona virüsü, beden sağlığımızı tehdit ettiği kadar psikolojimizi de fazlasıyla etkiliyor. Korona günlerinde akıl sağlığımızı nasıl koruyabileceğimizi Uzman Klinik Psikolog Serdar Vatansever ile konuştuk.

'DOĞANIN YÜZLEŞTİRME SEANSI'

Genel olarak salgınlarda birey ve toplum sağlığı nasıl etkilenir?

Tarihte de kara vebalı dönemlerden tut, İspanyol gribine kadar birçok pandemi durumu var. İnsanların salgın dönemlerinde ilk yaptıkları şey, maalesef stokçuluk veya yağmacılık oluyor. Mesela İspanyol gribi döneminde evlere en çok vicks stoklanmış. Vicks hiçbir işe yaramayacak olsa da, insanlar buna inanmayı seçmişler. Günümüzdeki salgında da insanlar inanılmaz bir şekilde tuvalet kağıdı ya da kolonya stokluyor. İnsanlar böyle yaparak, salgına karşı çok iyi hazırlandıklarına kendilerini inandırıyorlar. İnsanlar salgınla birlikte kendi hayatlarına, evlerine dönmeye başladılar. Hani insanların geceleri yastığa başını koydukları an vardır ya, aslında artık bu anı sabah kalktıktan itibaren yaşamaya başlıyorlar. Herkes kendisiyle vakit geçirmeye başladı diyebiliriz. Toplum sağlığı açısından genel olarak baktığımızda ise, ben bu işe 'doğanın yüzleştirme seansı' diyorum. Doğa, kontrol edemeyeceğimiz şeyleri bizle yüzleştiriyor. Bir insanın hayatında kontrol edemeyeceği şey ne kadar fazlalaşırsa o kadar tedirgin olmaya başlar. Ama ben olumlu etkileri de olacağını düşünüyorum.

İnsanlar psikolojisini nasıl sağlıklı tutabilir, kendisini bu konuda nasıl koruyabilir?

Psikolojimizi sağlıklı tutmanın birinci kuralı, doğru bilgiye ulaşmaktır. İkincisi ise yanlış bilgi detoksu yapmalıyız. Özellikle de sosyal medyadan gelen yanlış bilgilendirmelerden kaçınmalıyız. Virüsün bulaşacağı yerlerden tutun, evler havalandırılsa bile virüsün içeri girebileceği gibi yanılgılar bizi evimizi havalandırmamaya kadar iter. Bu yüzden insanların sağlıklı olması için yapması gereken şeylerden biri, doğru bilgi edinmek.

En önemli konulardan biri de şu; mesela hastalıktan korkarak kendilerini yoğun bir şekilde temizleyen, gargaralarla, tuzlu sularla, sirkeli ve limonlu karışımlarla, kaynar sular içen kişiler boğazlarını tahriş edebiliyorlar. Sonrasında da koronadan bağımsız olarak yapay semptomlar üretip, bunun verdiği tedirginlikle kendilerine yönelip “Acaba ben hasta mıyım?” diyorlar. İnsanların özellikle bu tür söylemlere itibar etmemelerini ve daha dikkatli olmalarını öneriyorum.

'ENDİŞE İYİDİR, PANİKLE SAVAŞMALIYIZ'

Kaos, yağma, panik korku, endişe ortamına kendini kaptırmamak için ne yapmalı?

Herkes şu anda “Acaba yaz tatilim boşa mı gidecek” gibi şeyler düşünmeye başladı. İnsanların geleceğe dair plan yapmaya devam etmesini önerebilirim. Bir kere endişe de kötü bir şey değil. Endişesizlik de doğru bir durum değil. Yani endişeli insan, tedirgin olur ve bu tedirginlikle önlemini alır. Endişenin bu dönemde yararlı olduğunu söyleyebiliriz ama bunun bir optimal seviyesi var. Eğer endişeler optimal seviyenin yukarısına giderse, o zaman bizim için hayat yaşanmaz hale gelir. Mesela evde su bitti ama endişelerin su almak için bile seni dışarı çıkmayacak duruma sokarsa, durum tehlikeli boyuta gelmiş oluyor. Aslında panik anı, bize daha farklı zararlar veriyor. Mesela sosyolojik olarak pandemi durumlarında virüsü en çok yayan şeylerden biri, panik yaparak yağmaya giden insanların raflarla ve ürünlerle teması. Bu şekilde virüs daha hızlı yayılıyor. O nedenle ilk savaşmamız gereken şey, panik.

Serdar Vatansever’in çiftlere özel hazırladığı “Aşk Oyunu” isimli kutu oyununu evde oynayarak, ilişkilerinizin unutulmuş ayrıntılarını hatırlayabilir, partnerlerinizle eğlenceli zaman geçirebilirsiniz.

'İNSANLAR KENDİLERİYLE YÜZLEŞİYOR'

Evde kapalı kalmak insanları nasıl etkiliyor?

Evde kapalı kalmak, öncelikle insanları kendileriyle yüzleştiriyor. Konuştuğum çoğu insan, yeni yetenekler keşfettiğini söyledi. Ayran yapmayı bilmeyen insanların yoğurt yapmaya başladığını duyuyorum. Puzzle yapmayan insanlar, puzzle yapmaya başladı. Eski günlüklerini bulan insanların geçmişte neler yaşadığını hatırladığına şahit oluyorum. Bu dönemde evde kalmak bizi biraz sıksa da, eğer haberlerle ilişkimizi doğru tutar, mesafeyi korursak ilerleyen dönemlerde 'duyarsızlaşacağız' ve önlemi elden bırakmadan doğru bir sonuca gideceğiz diye düşünüyorum.

'OBSESYON ARTIŞI VAR'

'Duyarsızlaşacağız' derken tam olarak ne demek istediniz?

Danışanlarımda yoğun bir obsesyon artışı var. Panik bozuklukları olanlar, “Evden çıkamıyoruz, dünyanın sonu mu geliyor” diye düşünmeye başlıyorlar. Kendilerini sağlama almak ve korumak için senaryoları hemen çalıştırmaya başlıyorlar. Gün geçtikçe de insan psikolojisi bu duruma duyarsızlaşacak.

'ÇİFTLER TEPKİLERİNİN SONUÇLARINI DÜŞÜNMELİ'

Özellikle Çin’de eve kapanan çiftler arasında boşanma, ayrılma oranlarının arttığı söylentileri var. Sizce Türkiye’deki sonuçları nasıl olur?

Danışanlarımda çok gözlemlediğim bir şeyden bahsedeyim; “Bu sıralar patlamaya hazır bomba gibiyim”, “Lütfen, bana dokunma” gibi söylemler oldukça artmış durumda. İnsanlar endişelerini ve kaygılarını öfke yoluyla ifade edebiliyorlar. Bu genel bir iletme yolu aslında. Çiftlerin, bu dönemde verdikleri tepkilerin gelecekteki sonuçları konusunda düşünmeleri gerekiyor. En baştan birbirimizi uyarmak bile, işin sonrasında alacağınız kararları çok etkileyecektir. Aslında virüs geçtikten sonra gerçek oranları göreceğiz. Ama bu konuda Çin’e yaklaşacağımızı söyleyebilirim.

Serdar Vatansever, her akşam Instagram hesabı üzerinden yaptığı canlı yayınlarla, takipçilerini ve danışanlarını ünlü kişilerle buluşturuyor.

ÇOCUKLARA SALGINI ANLATMANIN YOLLARI

Salgını çocuklara en iyi ve kolay şekilde açıklama yöntemleri nelerdir?

Genelde gezegenin hasta olduğu ile alâkalı söylemler kullanılabilir. Herkesin toplum olarak birbirine yardım ettiği bir dönemden geçtiğimiz, bu yardımı da evde daha çok vakit geçirerek yapabileceğimizi anlatabiliriz. Çünkü çocuklara tam aksine “Hastalık var” gibi söylemlerle yaklaşırsak, sanki bir düşmana karşı savaşıyormuşuz gibi algı yaratılır. Bu çocuklar için daha zorlayıcı olabiliyor. O nedenle bu sürecin bizi bir araya getirmesi üzerinden söylemler kullanmak ya da yaptığımız şeyi neden yaptığımızı açıklamak daha iyi olacaktır.

DÜNYANIN ÖNDE GELEN İSİMLERİYLE CANLI YAYIN

Son olarak Instagram hesabından (@psikolog_serdarvatansever) ünlü kişilerle yaptığınız canlı yayınlardan bahsedebilir misiniz?

Gerek danışanlarım gerekse de kişisel Instagram sayfamı takip edenler, bana mesajlar yazmaya başladılar. Bir de son dönemde birçok belediye ve devlet kurumu toplu seminerler vermem için bana tekliflerde bulunuyordu. Ben de hem kişisel hem de kurumsal olarak elimden geldiğince bu duruma yardımcı olmak istedim. İnsanların evde geçirdikleri vakti değerlendirmek, onlara ulaşabilmek adına bu canlı yayınlara dâhil oldum. Her akşam belli saatlerde, sağ olsun yakın arkadaşlarımdan başlayarak Türkiye’nin hatta dünyanın önde gelen birçok ismiyle canlı yayınlar yapmaya başladım. İnsanlara aslında onların nasıl yaşadığı ile alâkalı bildirimler verdik. Tabii bunlara devam ederken, geri bildirimler de benim için önemli. Şunu keşfettim, insanlar tanınmış simaların da evde olmasını rahatlatıcı buluyorlar ve kendilerini daha iyi hissediyorlar.