Seçimin kazananları, kaybedenleri

İlk dönemini tamamlayan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde “yürütme organı”nı kazanmak önemli olduğu için gözler Cumhurbaşkanlığı seçimi sonucundaydı. Tüm sandıklar sayıldığında sürpriz olmazsa seçimin “burun farkıyla” ikinci tura kaldığı ortaya çıktı. Millet İttifakı’nın ortak Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun yüzde 45’te kaldığı seçimde Cumhur İttifakı adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 49’u geçerek birinci turu açık ara önde tamamladı.

Sonuçlar netleşmeden balkon konuşması yapan Erdoğan, “Milletimiz tercihini seçimin ikinci tura kalmasından yana yaptıysa başımızın üstünde yeri var” diyerek, Kılıçdaroğlu da “Milletimiz ikinci tur diyorsa başımızın üstüne” sözleriyle ikinci tur için ilk mesajlarını verdi.

'SEÇİMİN TEK KAZANANI OĞAN'

Seçim sonucuna bakılırsa muhalefetin “ortak Cumhurbaşkanı adayı çıkarması”, “Parlamento seçimlerinde ortak liste yapılması” ve başta ekonomik zorlukların etkisiyle ortaya çıkacak “dip dalga” beklentisi karşılıksız kaldı. İktidar mensuplarının her koşulda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın birinci turda seçimi alacağı inancı da gerçekleşmedi. Ortaya çıkan tablo, -her ne kadar ikinci tura kalsa da- "Cumhurbaşkanlığı seçiminin tek kazananı ATA İttifakı’nın adayı Sinan Oğan oldu” yorumlarına neden oldu.

'YENİ MUHALEFET LİDERİ DOĞDU'

Oğan’ın yaklaşık yüzde 5 oy oranıyla “kazanan” olarak ilan edilmesi, seçmeninin ikinci turda oynayacağı “kilit” role atıf yapıyor. Bu sonuçta “Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’na sıcak bakmayan özellikle genç seçmenin tepkisi”, “Oğan’ın yeni bir isim olması”, “göçmen karşıtlığı”, “muhalefete yönelik artan terörle iş birliği söyleminin milliyetçi oyları arttırması” gibi birçok neden sıralanıyor. Öyle ki Oğan için “Yeni bir muhalefet lideri doğdu” yorumları da yapılmaya başlandı. Bu durumda Oğan’ın alacağı tutum sadece ikinci tur seçimlerini etkilemeyecek, siyaset sahnesinde kendisine yeni parti kuruluşu, liderliği gibi rol yükleyecek görünüyor.

ERDOĞAN’IN İKİ AVANTAJI

Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunu yaklaşık 5 puan farkla önde tamamlayan Erdoğan ikinci tura avantajlı girmiş olacak. Erdoğan’ın bir başka avantajı ise Meclis seçimlerinde Cumhur İttifakı’nın çoğunluğu elde etmiş olması. İktidar mensupları Cumhurbaşkanı adayı Sinan Oğan’a oy veren seçmenin en az yarısının da AK Parti’ye oy vereceği hesabını yapmaya başladı. Bir iktidar mensubu, “İlk turda bitse iyi olurdu ama ikinci tura kalmasının da bir faydası olacak. Meclis’i kaybetmiş, büyük iddialara karşın yüzde 45’i zor bulmuş muhalefeti ikinci turda ezip geçme fırsatı doğdu” değerlendirmesinde bulundu.

AK PARTİ 7 PUAN KAYBETTİ

Cumhurbaşkanlığı seçimi sonuçları Erdoğan’ın lehinde ikinci tura kalırken Meclis seçimleri ise tamamlandı. Ancak Meclis’te grubu bulunan 5 siyasi parti açısından da sonuçlar ciddi kayıplar içeriyor. Kesinleşmeyen sonuçlara göre 2018 seçimlerinde yüzde 42.56 oy alan AK Parti bu seçimde yaklaşık 7 puanlık düşüş yaşadı. 295 milletvekili ile 2018 seçimlerini kazanan AK Parti yurt dışı oy oranlarında küçük değişiklikler de dikkate alındığında bu seçimde yaklaşık 265 milletvekili çıkarmış görünüyor. Bu AK Parti’nin 30 civarında milletvekili kaybettiği anlamına geliyor.

'MHP ANKET ŞİRKETLERİNİ YENDİ'

Cumhur İttifakı’nda asıl sürprizi ise MHP yaptı. Anketlerde yüzde 5 ila 8 arasında gösterilen MHP sadece 1 puanlık düşüş yaşarken, -oy oranlarının illere göre dağılımıyla- milletvekili sayısını artırmış 51’e çıkarmış durumda. Seçim öncesi anket şirketlerini manipülasyonla suçlayan MHP’li yöneticiler bu sonuçların ardından, “Anket şirketlerini geçmiş seçimlerde de yendik, bu seçimde de yendik. İlk işlerimizden biri bu şirketlerin kendilerine çekidüzen vermeleri için yasal düzenleme olacak” diyor.

CHP’NİN MİLLETVEKİLİ SAYISI DÜŞTÜ, İTTİFAK PARTİLERİNE KAZANDIRDI

CHP, Meclis seçimlerinde “ortak liste” kararı doğrultusunda kendi listelerinden DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi, Demokrat Parti ve İYİ Parti’den toplamda 76 aday gösterdi. Bu iş birliğinin CHP’nin oylarını yaklaşık 8 puan artırarak yüzde 30’lara taşıması bekleniyordu, ancak artış sadece 2 puan oldu. 2018 seçimlerinde 148 milletvekili çıkaran CHP bu seçimde sayıyı 20 milletvekili artırarak 168’e yükseltti. Böylece seçilebilir sıralardan 5 partiye yaklaşık 40 milletvekili kazandıran CHP’nin kendi milletvekili sayısı düşmüş oldu.

YEŞİL SOL HEDEFİ YAKALAYAMADI, 3 PUAN KAYBETTİ

Kapatma davası nedeniyle seçimlere Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi ile katılan HDP yöneticileri seçim öncesi sık sık “Yüzde 15'in altını başarısızlık olarak görürüz” değerlendirmesi yaptı. Ancak 2023 seçimleri Yeşil Sol ve Gelecek Partisi için de ciddi bir düşüş oldu. 2018 seçimlerinde yüzde 11.70 oyla 67 milletvekili çıkaran HDP, Yeşil Sol Gelecek Partisi olarak girdiği seçimde yaklaşık 3 puan kaybetti, yüzde 8.8’e düştü. Milletvekili sayısı 62’ye inen Yeşil Sol ve Gelecek Partisi’nin oylarındaki bu düşüş, milletvekili aday listeleri ile ilgili tartışmalar, CHP’li seçmenin “emanet-ödünç oylarını geri çekmesi” gibi gerekçelerle açıklandı. Bir başka neden olarak da TİP’in ayrı liste ile seçime girmesi gösterildi. Ancak milletvekili sayısındaki düşüşe karşın Yeşil ve Sol Gelecek Meclis’in üçüncü büyük siyasi partisi olmayı sürdürecek.

İYİ PARTİ MECLİS’İN 5'İNCİ PARTİSİ OLDU

2018 seçimlerinde yüzde 9.96 oyla 43 milletvekili çıkaran İYİ Parti’yi bazı anket şirketleri yüzde 15-18 aralığında gösterse de seçimde oy oranını değişmedi. Yüzde 9.82 oy oranıyla 2018 oylarını yineleyen İYİ Parti ikinci kez Meclis’in 5. partisi oldu.

YENİDEN REFAH 5 MİLLETVEKİLİ İLE MECLİS’TE

Eski Başbakanlardan Necmettin Erbakan’ın oğlu Fatih Erbakan’ın genel başkanlığını yaptığı Yeniden Refah Partisi de seçimin kazananlarından oldu. Fatih Erbakan İstanbul’dan milletvekili seçilirken toplamda 5 Yeniden Refah Partili milletvekili olarak Meclis’te görev yapacak. Erbakan bu sonucu, “21 sene aradan sonra Yeniden Refah Partimizi yeniden Meclis'e kazandıran milletimize teşekkür ediyorum” sözleriyle karşıladı. AK Parti listelerinden seçime katılan HÜDA-PAR’dan da genel başkan Zekeriya Yapıcıoğlu ile birlikte 3 milletvekili de Meclis’in 28. Yasama Dönemi üyesi oldu.

MECLİS’TE 10 GENEL BAŞKAN

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu Cumhurbaşkanı adayı, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu, Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal Cumhurbaşkanı Yardımcısı adayı olduğu için Meclis seçimine katılamadı. 6 genel başkan da 28. Yasama Döneminde Meclis’te yer almayacak. Cumhur İttifakı çatısı altında ayrı listeyle giren Büyük Birlik Partisi de milletvekili çıkaramadı. İstanbul’dan aday olan Genel Başkan Mustafa Destici Meclis dışında kaldı.

14 Mayıs seçim sonuçlarına göre Meclis’te genel başkan olarak MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, HÜDA-PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, DSP Genel Başkanı Önder Aksakal, Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, Türkiye Değişim Hareketi Genel Başkanı Mustafa Sarıgül, HDP Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar, Yeşil Sol ve Gelecek Partisi Eş Sözcüleri İbrahim Akın, Çiğdem Kılıçgün Uçar, Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Erkan Baş yer alacak.