'Sıkıyönetimsiz sıkıyönetim'in mahkemeleri: DGM'ler

DUVAR- Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM), Mussolini'nin faşist İtalyası'ndan esinlenerek 1963'te Fransa Cumhurbaşkanı De Gaulle'nin hayata geçirdiği Fransız DGM'leri örnek alınarak kuruldu.

Türkiye'de DGM'lerin hikayesi 1961 Anayasası'nın 136'ıncı maddesinde 15 Mart 1973 gün ve 1699 sayılı kanunla yapılan Anayasa değişikliğiyle başladı. 

Anayasa Mahkemesi'nin bir yıl sonra, 6 Mayıs 1975'te DGM'lerin kuruluşunu düzenleyen 1773 Sayılı Yasayı, "Cumhuriyet Senatosu'nda görüşme açılmadan oylama yapılmış olması" ve diğer maddelerinin de uygulama yeri olmadığını karara bağlayarak iptal etti. 

12 EYLÜL GERİ GETİRDİ 

12 Eylül darbesi sonrası sıkıyönetim mahkemelerinin kaldırılmasıyla birlikte DGM'ler yeniden gündeme geldi. 2845 sayılı Devlet Güvenlik Mahkemeleri Yasası, çıkarıldı. 12 Eylül Anayasası'yla DGM'ler aleyhine yapılabilecek tüm itirazlar engellendi ve bu, geçici 15. maddeyle Anayasa hükmü oldu. "Sıkıyönetimsiz bir sıkıyönetim" oluşturmakla eleştirilen DGM'ler kapatıldığı 2004'e kadar binlerce davaya baktı.

Ardından AİHM'e götürülen bütün davaların öznesi oldu DGM'ler. HEP İl Yönetim Kurulu üyesi Avukat İbrahim İncal, 1992'de dağıttığı bir bildiri nedeniyle DGM'nin verdiği altı ay 20'şer günlük cezayı AİHM'e taşıdı. AİHM, "suç unsuru oluşmadığı" ve DGM'lerdeki askeri üyenin "Türkiye'nin genel hukuk yargısına ters düştüğü" gerekçesiyle, "mahkemenin tarafsızlığını etkileyeceği" sonucuna vardı ve Türkiye'yi suçlu buldu.

Mahkemenin kararı Öcalan davasında uygulandı. İmralı'daki duruşmada ilk kez DGM'deki askeri yargıç uygulamasına son verildi.

2004'TE KAPATILDI

2004 yılında Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesiyle, Devlet Güvenlik Mahkemeleri kapatıldı. Önceden bu mahkemelerin görev alanına giren davalar, diğer ağır ceza mahkemelerinin görev alanına alındı.

AİHM: DGM'DEKİ TÜM DAVALARDA İHLAL VAR  

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2019'da DGM'lerde yapılan tüm yargılamalara ilişkin 'Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine' karar verdi. Hatta bu kapsamda yüze yakın Hizbullah üyesi cezaevinden tahliye edildi. Hizbullahçıların tahliyesi mahpuslar arasında çifte standart uygulandığı tartışmalarını da gündeme getirdi.   

RESMİ VERİLERLE DGM BİLANÇOSU

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 1986-2002 arasında DGM'lerde 73 bin 936 dosya işleme alındı, yarısına yakını karara bağlandı. 1990-2002 arasında yargılanan 214 bin 885 kişi hakkında karar verildi. DGM'ler, 82 bin 95 kişi hakkında mahkumiyet kararı verdi, 82 bin 465 kişi beraat etti. 50 bini aşkın kişi ise, görevsizlik gibi kararlarla başka mahkemelere havale edildi.

DGM'ler, mahkum ettiği sanıklardan 32 bin 876'sına "hürriyeti bağlayıcı", 33 bin 409 kişiye "hürriyeti bağlayıcı ve para cezası" verdi. 4 bin 541 kişiye ise para cezası verildi.

DGM'lerde daha çok TCK'nin 168. ve 169. maddelerini düzenleyen "yasadışı örgüte yardım ve yataklık" ve "yasadışı örgüt üyeliği" suçlarından davalar açıldı. 82 bin kişi mahkum edildi. 

DGM'NİN BAKTIĞI DAVALARDAN BAZILARI...

* Sivas katlimı davası. 

 * Abdullah Öcalan'ın İmralı'da yargılandığı dava.

 * Hizbullah ana davası.

* Susurluk Davası.

* Eski İnsan Hakları Derneği Genel Başkanı Akın Birdal'a suikast.

* Beyaz Enerji, Telekulak skandalı ile Mavi Akım, Mermi Kaçakçılığı, BEDAŞ yolsuzluğu,

* 28 Şubat'ın 125 sanıklı meşhur 'Aczmendi Davası.' 

* Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, 6 Aralık 1997 günü Siirt'te yaptığı konuşmada okuduğu şiir nedeniyle hapse atıldığı dava. 

* PKK'nin iki numaralı ismi Şemdin Sakık davası.

* Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan suikasti davası Diyarbakır DGM'de görüldü.

* Anadilde eğitim talebiyle gösteri yapan, yaşları 11 ile 18 yaşları arasındaki 27 çocuğun yargılanması.

* Kamuoyu'nun 'Bayrak Davası' olarak bildiği HADEP 2. Olağan Kongresi dava..

* 4 eski DEP milletvekilinin 15'er yıl hapse mahkum edildiği dava. 

* Uğur Mumcu, Bahriye Üçok, Ahmet Taner Kışlalı gibi çok sayıda aydının katledilmesine ilişkin açılan 'Umut' Davası.

* 1995'teki Manisalı gençler davası. 

* Bankekspres'in eski sahibi Korkmaz Yiğit'in yargılandığı dava. 

* Türkbank davası. 

* Eski Esenyurt Belediye Başkanı Gürbüz Çapan'ın yolsuzluk iddiasıyla yargılandığı dava. 

* Eski Bakan Eyüp Aşık'ın, Alaattin Çakıcı ile telefon görüşmelerinin ortaya çıkmasının ardından görülen "Cürüm işlemek amacıyla oluşturulan teşekkül üyelerine yardım ve yataklık" davası.

* Adnan Oktar'a açılan ilk 'çete' davası. 

* Ankara 1 No'lu DGM'nin İnsan Hakları Derneği eski Genel Başkanı Akın Birdal'a silahlı saldırı olayında 11 kişi yargılandı.

* Nesim Malki cinayeti davası.

* Fetullah Gülen davası. 

* Sabancı Suikastı davası. (HABER MERKEZİ) 

Eski DGM savcısı Nusret Demiral öldüGÜNDEM