Kadın Futbolu’na Dair 4: Bu kadar destek yeter sana

Erdem Göktürk*

Kadın futboluna dair Kulüpler Birliği önerilerine dördüncü yazımız ile devam ediyoruz. Sayın Nihat Özdemir’in beyanlarında yer bulan “kadın futbolunu geliştireceğiz” ifadesi için Türkiye Futbol Federasyonu’nun yapması gerekenleri, ilgilenenler ile şeffaf şekilde paylaşmayı sürdüreceğiz. İlk yazıda, ayrı bir Kadın Futbol Departmanı ve kadın futbol stratejisi oluşturulmasının Türk kadınları ve kız çocukların futbol oynama hakları açısından zorunlu olduğunu anlatmıştık. İkinci yazımızda ise kademeleri doğru tasarlanmış bir ligin, profesyonel elit yapıyı ve spora erişim hakkını sağlayacak şekilde yerelliği kapsaması gerekliliğini vurguladık. Üçüncü yazımızda, nitelikli oyuncu yetiştirmek için yapılanları ve yapılmayanları işledik. Bu kez cinsiyet eşitliği açısından değerlendireceğiz durumu.

CİNSİYET BAZLI FIRSAT EŞİTLİĞİ TAAHHÜDÜ

Dünyada, spor ve fiziksel aktivite politikalarının geliştirilmesinde hak temelli anlayış söz konusudur. Spor ve fiziksel aktiviteye katılım bir insan hakkı olarak ilk defa Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO), Uluslararası Beden Eğitimi ve Spor Şartı’nda (1978) tanınmıştır: “Herkes fiziksel, düşünsel ve ahlaki güçlerini geliştirmede ve korumada özgür olmalı ve beden eğitimi ve spora erişim bütün insanlar için güvence altına alınmalıdır.”

Birleşmiş Milletlerin yayımladığı “Milenyum Hedefleri“ (2000) arasında ise “kızların spor aktivitelerine erkek çocukları ile birlikte dahil edilmeleri, kadınların ve kız çocuklarının toplumsal dezavantajlı konumlarının devamına neden olan önyargıların yıkılmasına yardımcı olabilir” önerisi yer almaktadır. Bununla birlikte Türkiye’nin imzaladığı “Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi” (Madde 10 ve Madde 13) taraf devletlerin, spor alanında kadınların erkeklerle eşit olarak haklardan yararlanabilmelerini sağlamakla yükümlü olduğunu bildirirken; ülkemizde bazı federasyonlarca da imzalanan “Brighton Kadın ve Spor Deklarasyonu” (1994, 2014) herhangi bir amaç için spora katılımda kadınların ve kız çocukların eşit şartlara sahip olması gerektiğini vurgular.

FEDERASYONDA EŞİTLİK ÖNEMLİ BİR FIRSAT ALANI

Türkiye Futbol Federasyonu’nda kadınlara karşı ayrımcı bir yaklaşım, yapılanmadan lig piramidine, altyapıdan kullanılan dile kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Çok basit örnekler, önemli bir zihniyet devrimi yapılmasının gerekliliğini ortaya koyuyor.

Antrenörlük düzenlemeleri dahi hala “Teknik Adamların Statüsü ve Çalışma Esasları ile Eğitimi ve Sınıflandırması Talimatları” ile yapılıyor.

TFF C kursuna başvuracak bir antrenör adayı kadın, Kadınlar 1.Lig’de 15 yıl top oynasa, bir yıl profesyonel sözleşme imzalayıp hiç maça çıkmayan erkekten az puan alıyor. Tabi kadın adayın profesyonel sözleşme şansı olmadığının da altını çizmek gerek.

EŞİTSİZLİĞİ HARCANAN BÜTÇELER ÜZERİNDEN İŞLEYELİM

En çarpıcı örnek ise destekler konusunda karşımıza çıkıyor. Federasyon bünyesindeki takımlara iki ana kalemde yardım yapıyor. “Ödül ve destekler” ve “deplasman teşvikleri”.

Kadın Futbolu’nun Futbol Gelişim Direktörlüğü altında, Genç Oyuncu Geliştirme Müdürlüğü’nde, Erkek Gelişim Ligeri’ne eklemlenmiş olarak yaşamaya çalıştığını önceki yazılarımızda işlemiştik. Bakalım Gelişim Ligleri ile Kadın futbolu arasında bütçe paylaşımı nasıl yapılıyor Gelişim Direktörlüğü’nde.

BÜTÇE KADINLARA VERİLMİYOR

Gelişim Ligleri ödüllendirme ile teşvik sağlıyor. Üç kademede oynanan U19 ve U17 liglerinin her kademesinde ilk üç sırayı alan takımlara ödül veriliyor. Oldukça cömert olarak tasarlanmış bu ödül sistemine TFF toplam 2.360.000 TL bütçe ayırıyor. Bir hayli motive edici bir teşvik sistemi bu. En altkademe olan U17 ligini üçüncü bitirirseniz dahi en düşük ödül olan 100.000 TL alabiliyorsunuz.

Kadın Ligleri’nde de sıralamaya ödül veriliyor. Yine üç kademeli ligde ilk üç sıraya girenlere ödül veriliyor. Buraya kadar sistem adil. Bütçeye gelince kantarın topuzu biraz kaçmış. Kadın liglerinde verilen ödül miktarı 335.000 TL. Gelişim Direktörlüğü’nün verdiği ödül bütçesinin kadınlar yüzde 12’sini alabiliyorlar.

Kadınlar Ligi şampiyonu Türkiye’mizi Avrupa Şampiyonlar Ligi’nde temsil ediyor. Şampiyonluk için aldığı sıralama ödülü 100.000 TL. Erkek U17 en alt kademe lig üçüncüsü de 100.000 TL ödül alıyor. Bu takımın kadınlarda eşleniği olan Kadınlar 3. Lig üçüncüsüne layık görülen ödül tamı tamına 7.500 TL. En üst erkek ligi olan Elit U17 A şampiyonu ise eve 350.000 TL ile dönüyor.

Kadınlara Gelişim Direktörlüğü’nün ayırmayı uygun gördüğü bütçe bu.

PARA YOK Kİ NASIL VERELİM?

Bu soruya ilk cevap tabii ki bütçenin yüzde 88’ini yutan erkek futbolundan aktarılması olacaktır. Ancak Gelişim Direktörlüğü’nün Gelişim Liglerinden bütçeyi esirgemesi, bu yapı içinde çok mümkün gözükmüyor. “Şöyle olması gerek” demek için Bölgesel Amatör Lig’e (BAL) bakalım.

BAL, teşviklerini sıralama ödülü yerine katılım destekleri ile vermeyi tercih ediyor. Takım başına katılım için 15.000 TL, altyapı antrenörü için ise 7.200 TL ödüyor. 152 takım için bu miktar 3.374.000 TL’lik bir bütçeye denk geliyor. Kadın futbolu bütçesinin on katı. BAL’ın eli biraz daha rahat. Çünkü Spor Toto’nun isim sponsorluğu ile lige fon giriyor. Dolayısı ile soru “nasıl” değil. Nasıl olduğunu görüyoruz. Cevaplanması gereken soru “kim”. Erkek Bölgesel Amatör Lig’de Spor Toto isim sponsorluğu var ama Kadın Ligi’nde yok diye federasyon içinde kim sorgulayacak? Kimin bunun peşinden koşması, buna benzer fon girişini sağlaması gerek? Birkaç kez değinmiştik kim olması gerektiğine.

AVRUPA TEŞVİKLERİ ŞAKA GİBİ

Türkiye’de erkekler plaj futbolu şampiyonası oynanıyor. Katılmak için tüzel kişilik olma zorunluluğu olmayan bir şampiyona bu. Etaplar ve final sonunda bir şampiyonu da oluyor. Grassroots olarak çok güzel bir etkinlik. Etap birincileri arasında Dülger Pansiyon, Elektronik Market, Engiz Aqua Park, Beyaz Yunus, Yeni Demo AVM gibi ekipler var. Buraya kadar her şey güzel. Birinci olan ekip de Avrupa’ya gidiyor. Bu katılım için ise 75.000 TL teşvik alıyor.

Türk kadınını Avrupa Şampiyonlar Ligi’nde temsil eden Kadın Futbol 1. Lig şampiyonu ekibimize de Avrupa yolculuğu için teşvik var. Tur başına 50.000 TL. Bugüne kadar sadece Konak Belediye ile bir kez tur atladığımızı düşünürseniz, kadının nereye konumlandırıldığını görebilirsiniz.

DEPLASMAN TEŞVİĞİ OLMAYAN TEK LİG

Deplasman teşvikleri ayrı bir alem. O kadar farklı rakamlar var ki, statülerin harmonizasyonunun yapılmadığı net olarak gözüküyor.

Ama en önce, TFF’nin deplasmanlı oynattığı liglerin arasında deplasman teşviği ödenmeyen tek ligin Kadın Futbol 3. Ligi olduğunu vurgulamak gerek. Ayrımcılığın zirve yaptığı bir yer. Deplasman teşviğini sıralama ödülü gibi veren, takımların küçük bir bölümüne hitap eden bir uygulama var. Ligin ilk yarısını ilk iki sırada, ikinci yarısını da ilk üç sırada bitirirseniz, ilgili dönem için deplasman teşviği alabilirsiniz. Statü o kadar kötü yazılmış ki, ikili averajın geçerli olduğu ligde, devre sonundaki puan eşitliğinde oluşabilecek sorunlar düşünülmemiş.

KİMSE STATÜLERİN HEPSİNİ OKUMUYOR HERHALDE

Kadınlar Ligleri’nde deplasman teşvikleri kilometre başına 2.0 TL, gecelik konaklama 1.500 TL ve 200 kilometre minimum uzaklık olarak belirlenmiş. Gelişim ligleri de buna benziyor. Ancak herhalde erkeklerin küçük de olsa bir üstünlüğü olduğunu vurgulamak için gecelik konaklama 1.650 TL yapılmış. Bölgesel Amatör Lig’de bu ekstra konaklama artışı yok. Ama herhalde daha yapılı oyuncular olduklarından, daha fazla dizel kullanılır diye kilometre başına teşvik 2.4 TL olarak belirlenmiş. Bir de, büyük olasılık ile çabuk yorulurlar diye minimum uzaklık 150 kilometreye indirilmiş. Futsalda bu uzaklık kısmı biraz daha iyi. 100 kilometre yeterli minimum olarak. Ama bütün gün salonda oldukları için daha az otel konforu ile idare edebilirler diye gecelik konaklama 1.250 TL. Takımda oyuncu sayısı az tabi, kilometre başına 1.5 TL destek yeterli. Plaj futbolunun önemli bir seveni var herhalde. Burası da kilometre olarak Futsal gibi. Ama konaklamayı TFF karşılıyor. Yetti, yetmedi sorunu yok. Uğraşmıyorsunuz. Bir de minimum uzaklık tanımlanmamış. Bu kadar birbiri ile uyumsuzluk özel bir gayret gerektiriyor.

KONAKLAMA İÇİN İYİLEŞTİRME GEREK

2014 yılından bu yana motorin fiyatlarında yüzde 27 artış olmuş. Kilometre başına destek de yüzde 20 artırılmış. Ancak esas büyük fark konaklamada gerçekleşmiş. Konaklama desteğine yüzde 33 artış sağlanırken, Amerikan Doları yüzde 127 değer kazanmış. Bu nedenle, öncelikle konaklama desteğinde düzeltme yapılması gerekmektedir.

FEDERASYONUN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ HİÇ UNUTMAYALIM

Türkiye’nin imzaladığı pek çok uluslararası sözleşmede, kadınlar ve kız çocuklarının spora erişimi konusunda eşitlik taahhüt etmiştir. Türkiye Futbol Federasyonu ise 5894 numaralı kanun ile tüm futbol aktiviteleri için tekel olarak belirlenmiştir. Federasyonun kadınlara ve kız çocuklarına sağlıklı ve eşit futbol oynatma konusunda yükümlülüğü vardır.

KULÜPLERİN EŞİTLİĞE DAİR TALEPLERİ

Kulüpler Birliği, özellikle bütçenin dağıtılmasında kadınlara eşitlik talep etmektedir.

Kadınlar Ligi için uygulanacak ödül ve teşvik sistemleri Gelişim Ligleri ve Bölgesel Amatör Lig ile karşılaştırıldığında adil bir düzeye getirilmelidir.

Kadınlar 3.Lig’deki ayrımcı deplasman desteği yaklaşımı sonlandırılmalıdır.

Konaklama desteklerine, maliyetleri yansıtan bir artış yapılmalıdır.

Bunların gerçekleşebilmesi için Kadın Futbolu, mevcut olan Futbol Gelişim Direktörlüğüne eklemlenmiş yapıdan kurtarılmalı ve ayrı bir departman olarak yapılandırılmalıdır.

Bir sonraki yazıda kadınların güvenli spor yapabilmelerine dair görüşlerimiz ile devam edeceğiz.

* Kadın Futbol Kulüpleri Derneği Başkanı; Kız çocuklara spor yolu ile gelişim fırsatları sağlamayı hedefleyen İstanbul Defnespor Başkanı

Kadın Futbolu’na dair 1: Onbeş yıldır hâlâ bilmiyoruz

Kadın Futbolu’na dair 2: Amaçsız lig olmaz!

Kadın Futbolu’na Dair 3: Nitelikli oyuncu mu dediniz?