DUVAR - Türkiye ekonomisinin neoliberal dönüşümü ile birlikte finanstan ticarete, esnaflıktan holdinglere, siyasetten bürokrasiye uzanan kapitalist bir organizasyon halini alan “İslami sermaye”, tekelleşerek hem iktisadi hem siyasi güce dönüştüler. Devlet bürokrasisinde kurdukları hakimiyetle, siyasal rejimin omurgasını oluşturan tarikatlar ve şirketler yıldan yıla büyüdü.

Evrensel'den Cihan Çelik'in haberine göre, çok bilinen cemaat ve tarikatların finansal gücü şöyle: 

MENZİL CEMAATİ: 650 BİN İŞÇİ ÇALIŞTIRIYOR

Nakşibendi Tarikatının Halidiye kolu olan Menzil Tarikatı Şeyh Abdülbaki Erol'un ölümü sonrası yine yarılma ile gündemde. Tarikat içindeki kavga şeyhin kim olacağı kadar sağlıktan tarıma, gıdadan inşaata uzanan şirketleri ve sermaye birikimini kimin yöneteceği ile alakalı.

Seçimlerde AK Parti’ye desteğini açıklayan Menzil'in 2005 yılında İstanbul’da kurduğu Tüm Sanayici ve İş Adamları Derneği (TÜMSİAD), küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden oluşuyordu. Özellikle KOBİ'lerin ihracattaki pazar payının büyümesi için faaliyet yürüten TÜMSİAD’ın 2018 faaliyet raporuna göre, 12 bin 35 üyesi ve 50 şubesi var. 10 farklı ana sektörde faaliyet yürüten bağlı şirketlerde 650 bin işçi çalıştırılıyor; ihracat payı ise 3 milyar dolar. Bu şirketlerin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içerisindeki payı ise yüzde 4.

GIDADAN SABUNA, GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİNDEN TELEVİZYONA...

Tarikat çatısı altında kurulan ve 2011’de faaliyetlerine başlayan Beşir Derneğine 2013’te Bakanlar Kurulu kararıyla kamu yararı gözeten dernek statüsü verildi. Bu statü derneğin hiçbir izne tabi olmadan para ve maddi yardım toplamasına olanak sağlıyor. Statü değişikliği sonrası 2015-2021 yılları arasında derneğin mal varlığı 21 kat arttı. Dernek özellikle 6 Şubat depremlerinin ardından Maraş'ta yürüttüğü faaliyetlerle dikkat çekmişti.

Tarikata ait Nakış Gıda ise 9 Aralık 2016’da AK Parti yönetimindeki İBB iştiraki İSPARK’a 84 bin 807 TL bedelle kalıp sabun sattı. Aynı şirket, 19 Temmuz 2013’te de İSPARK’a 130 bin 542 TL bedelle ramazan kolisi satmıştı.

Şu an çok sayıda radyo ve televizyon kanalı bulunan tarikat, medya alanına 2013 yılında Semerkand TV ile girdi. Üsküdar Radyo ve Televizyon Anonim Şirketi ismini Haziran 2013’te Semerkand Radyo ve Televizyon Anonim Şirketine çeviren tarikat, sermayesini 18 milyon TL olarak belirledi. Şirket 8 Temmuz 2015’te artırıma giderek sermayesini 21 milyon 900 bin TL’ye yükseltti.

Menzil Cemaatinin 2011’de kurulan Ser Organizasyon şirketi de valiliklere, bakanlıklara, büyükşehir belediyelerine organizasyon hizmeti veriyor. Şirketin internet sitesinde sıralanan müşterilerin neredeyse tamamı kamu kurumları: Gençlik ve Spor Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Kızılay, Van ve Kahramanmaraş Valiliği, Şarkışla Kaymakamlığı, Bursa, Kayseri, Ordu ve Gaziantep Büyükşehir Belediyeleri, Kütahya, Uşak ve Keçiören Belediyeleri, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan'ın yönetiminde yer aldığı TÜGVA.

Tarikata bağlı 1992'de kurulan Dehlevi AŞ de güneş enerji santralleri, marketler, hazır beton üretim tesisi, benzinlik (Türkiye Petrolleri) ve kum ocakları işletiyor. Şirketin pek çok projesine tarımsal faaliyet teşviki, KDV istisnası, faiz desteği, sigorta primi işveren hissesi desteği, vergi indirimi, yatırıma katkı desteği sağlandı. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Dehlevi Petrol Hafriyat Gıda AŞ’ye 20 Şubat 2024'te 2 milyon TL değerinde ihale verdi. Dehlevi AŞ’ye bağlı Edep İnşaat da 2012’de Kastamonu Bölge Komutanlığı; 2014’te Erciş Jandarma Komutanlığı yapım ihalelerini aldı.

ERENKÖY CEMAATİ: BİNLERCE ŞUBELİ BİM

Nakşibendi Tarikatının kollarından olan Erenköy Cemaati içerisindeki etkin ailelerden biri Topbaş’lar. Topbaş ailesi aynı zamanda market zinciri BİM ile gıda perakendesi piyasasının başını tutuyor. BİM'in kurucuları arasında Topbaş ailesinin yanı sıra Zapsu ailesi, Mehmet Fatih Saraç ve İbrahim Halil Çizmeci gibi isimler yer alıyor.

1995'te kurulan BİM aynı yıl 21 mağaza açtı. 2000’e gelindiğinde BİM’in mağaza sayısı 500’e yükseldi. 2001 krizine rağmen 87 yeni mağaza daha açan BİM’in 2003’te net satışları 1 milyar TL'yi geçti. 2005’te yüzde 44.12 oranında hisseleri halka arz edildi. BİM'in 2022'deki ortaklık yapısında ağırlığı yine Topbaş ailesi oluşturuyor.

BİM'in kurucuları ve yönetim kurulu üyeleri arasında yer alan dikkat çekici başka isimler de var. Eski Tarım Bakanı Bekir Pakdemirli, 2018'de bakanlık görevine getirilmeden birkaç ay önce BİM bağımsız yönetim kurulu üyesiydi. İbrahim Halil Çizmeci, Bilal Erdoğan'ın mütevelli heyeti başkanı olduğu İlim Yayma Vakfının kurucularından. Erdoğan’ın eski danışmanlarından Cüneyt Zapsu’yla birlikte BİM marketler zincirinin kurucu ortaklarından olan ve kamuoyunda “Alo Fatih” olarak bilinen Kasımpaşa Başkanı Mehmet Fatih Saraç ise Gezi direnişi sırasında Habertürk TV’ye bizzat Erdoğan’ın talimatıyla sansür uygulamıştı. Saraç, “İslami girişimci” olarak Arap iş adamlarıyla kurduğu ortaklıklarla da tanınıyor.

BİM'in KAP'a bildirdiği 2022 faaliyet raporuna göre satışları 2022'de yüzde 109 arttı. 2021 yılında net karı 2 milyar 932 milyon TL olan BİM, 2022'de net karını 8 milyar 157 milyon TL'ye yükseltti. Fas ve Mısır'da da şubeleri olan BİM'in 2021'de 10 bin 489 olan mağaza sayısı 2022'de 11 bin 510'a yükseldi.

Market zinciri BİM 2020'de Milli Gazete’de yer alan “Ucuz ette hileli satış” haberini sansürlemek istemesiyle de gündeme gelmişti. Haberde marketlerin Et ve Süt Kurumundan (ESK) düşük fiyattan aldıkları etin tamamını vatandaşa satmadıkları ve kamunun 100 milyon liraya yakın zarara uğratıldığı belirtiliyordu.

IŞIK CEMAATİ: İHLAS HOLDİNG HER ALANDA

Adını Hüseyin Hilmi Işık’tan alan Işık cemaati, ’70’te Türkiye gazetesi ile medya alanına girdi. Kısa sürede farklı sektörlere giren ve Özal döneminde 'İhlas' markası ile holdingleşen cemaat, inşaattan ev aletleri üretimine kadar pek çok sektördeki faaliyetleriyle sermaye birikimini durmadan artırıyor.

Cemaatin 1995 tarihinde kurduğu İhlas Finans’ın faaliyetleri Bakanlar Kurulu kararıyla 10 Şubat 2001’de durduruldu ve şirketin tasfiyesine karar verildi. O dönem 220 bin civarında mudi İhlas Finans’a toplam 1 milyar doların üzerinde para kaptırdı. Bankacılıktan sorumlu bakan olarak 2005’te görev yapan Abdüllatif Şener, İhlas Finans mağdurlarının alacaklarının ödenmesi için Bankacılık Kanunu'nda düzenleme yapmak istediğini ancak düzenlemenin muhalefetin itirazları üzerine tasarıdan çıkarıldığını açıklamıştı. İhlas Finans’a para kaptıran 68 bin kişi için 2019'da Meclise sunulan kanun teklifi ise bu kez AK Parti ve MHP milletvekillerinin oylarıyla reddedildi.

İhlas Finans’ın tasfiyesine rağmen holding güç kaybetmedi. İhlas Grubunun medya sektöründeki iştiraklerinin tek çatı altında birleştirilmesi ile İhlas Yayın Holding 2003 tarihinde kuruldu. Holding bünyesinde iktidara yakın yayınları ile bilinen Türkiye gazetesi, TGRT Haber, TGRT Belgesel, TGRT FM, İHA bulunuyor.

Holding, 1990’da “İhlas yuva evleri” projesi ile inşaat sektöründe faaliyet göstermeye başlıyor. 1990'larda İhlas Ev Aletleri şirketi ile elektronik cihaz ve ev aletleri üretimine; Türkiye Hastanesi adı altında sağlık sektörüne, Güney Kore otomobil markası KIA’nın distribütörlüğü ile otomotiv sektörüne giriyor. 1993’te farklı sektörlerde bulunan şirketlerini holding çatısı altında birleştiriyor. 1994’te İhlas Haber Ajansını, TGRT FM radyosunu ve TGRT televizyon kanalını kuruyor. 1996’dan itibaren İhlas kolejleri adı altında eğitim sektöründe yer alıyor. 2004 yılında TGRT Haber TV'yi kuruyor.

2004’te Yalova'da 362 bin metrekarelik alana Armutlu devre mülk tatil köyü inşa ediyor. 2010 yılında İhlas İnşaat Holding AŞ kuruluyor. O yıldan bu yana inşaat sektöründeki faaliyetlerine kristalşehir ve bizimevler gibi projelerle devam ediyor.

Holdingin 2021'de 5 milyar 598 milyon TL olan toplam serveti, 2022'de 8 milyar 508 milyon TL’ye yükseldi. 2021’de 208 milyon 738 bin lira olan kâr ise 2022’de 636 milyon 972 bin liraya çıktı. 

(HABER MERKEZİ)