Trabzon'da asgari hesap 'hayatta kalmaya' uymadı

DUVAR - Türkiye'de son 5 yılda katlanan enflasyon karşısında geliri gittikçe eriyen dar gelirli, gündelik hayatını idame ettiremez duruma geldi. Yıllık TÜİK enflasyonu yüzde 44 civarında iken, yüzde 30 zam alan asgari ücretliler ve yüzde 15 zam alan emekliler artık yoksulluk sınırı değil, 'hayatta kalma' sınırının da uzağında kaldı.

DİSK/Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi'nin (BİSAM) son hazırladığı kasım ayı raporunda, dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenmesi için aylık yapması gereken harcama tutarı Aralık 2024 için 21 bin 553 lira olarak hesaplandı. Kira, fatura, temizlik malzemeleri gibi hane halkı harcamalarının eklenmesiyle hesaplanan yoksulluk sınırı ise 72 bin 524 lira olarak belirlendi.

TÜRK-İŞ'in 2024 Aralık ayı araştırmasına göre ise dört kişilik ailenin aylık gıda harcaması 21 bin 83 lira, diğer tüm harcamalarla birlikte haneye girmesi gereken tutar 74 bin 552 lira olarak hesaplandı.

"Peki bu halk bu ücretlerle en minimal harcamalarla nasıl hayatta kalır" diye sorarak Trabzon'da pazarları, marketleri gezerek 'en uygun' gıda ve tüketim malzemelerinin fiyatlarından yola çıkarak hesaplamalar yaptık.

EN UYGUN KİRAYA MAAŞIN YARIDAN FAZLASI GİDİYOR

İlk önce uygun fiyatlı kiralık evlere baktık. Trabzon'un merkez ilçesinde kira ortalaması 16 bin lira iken emlakçılara göre aile olarak oturulabilecek düzeyde evlerin kirası 20 bin liradan başlıyor. Fakat binanın yaşına, konumuna, durumuna bakmadan en makul olanı seçtiğimizde kira fiyatı harcaması olarak 12 bin lira ödeneceğini baz alıyoruz.

BİSAM beslenme kalıbına göre 4-6 yaş çocuk için 1963 kalori, 15-18 yaş çocuk için 3244 kalori, yetişkin bir erkek için 2953 kalori, yetişkin bir kadın için 2658 kalori alınması gerekiyor. Bunun karşılanması için de alınması gereken et, balık, süt, peynir, yoğurt, yumurta, baklagil, meyve, sebze, ekmek, makarna, pirinç, sıvı yağ, katı yağ, şeker, bal, pekmez, yağlı tohumdan oluşan sepetin 4 kişi için günlük maliyeti 718 lira tutuyor.

Asgari ücret ve emekli maaşının, bu kalori ihtiyacını karşılayamayacağı için en uygun fiyatlı gıda ürünlerinden oluşan 'hayatta kalacak kadar' bir gıda sepeti hazırlamaya çalıştık.

UCUZUN UCUZUNA DA PARA YETMİYOR

Meyve-sebze alışverişi için Trabzon'da pazar alışverişinin merkezi Pazarkapı Mahallesi'ni dolaşarak etiketlere göz attık. Aylık olarak hazırladığımız sepete 10 kilo domates (kg/35 TL), 30 kilo patates (kg/12.5 TL), 5 kilo biber (kg/70 TL), 20 kilo soğan (kg/20 TL), 3 kilo havuç (kg/25 TL), 5 kilo beyaz lahana (kg/35 TL), 3 kilo salatalık (kg/30 TL), 3 kilo pırasa (kg/35 TL), 4 limon (tane/10 TL), 5 kilo tavuk baget (kg/85 TL) koyduk. En düşük fiyatlardan en uygun fiyatlı sebzelerle oluşturduğumuz sepet 2 bin 465 lira tuttu.

4 kişilik bir ailenin günde 3 ekmek tükettiğini düşünürsek halk ekmek fiyatı ile aylık ekmek harcaması da 1440 lira tutuyor.

Diğer gıda ihtiyaçları ve temizlik malzemeleri için dar gelirlilerin tercih ettiği 3 harfli marketleri gezdik. Yine aylık hazırlayacağımız sepete, 5 kilo yoğurt (214 TL), 5 kilo süzme peynir (700 TL), 1 kilo tereyağı (375 TL), 3 koli yumurta (465 TL), 5 kilo şeker (174 TL), 5 litre ayçiçek yağı (305 TL), 5 kilo pirinç (275 TL), 5 kg fasulye (300 TL), 5 kilo nohut (260 TL), 10 paket makarna (177 TL), 5 kilo bulgur (105 TL), 3 kilo mercimek (114 TL), 5 kilo un (100 TL), 10 litre süt (350 TL), 2 kilo çay (230 TL), 1 kutu salça (50 TL), 1 ketçap (47 TL), 1,5 kilo tuz (12,5 TL) gıda malzemesi koyduk.

Temel temizlik malzemeleri için listeyi daha kısa tutarak 2 kutu sıvı sabun (60 TL), 2 banyo sabunu (50 TL), 2 kutu şampuan (120 TL), diş macunu (42 TL), 5 kilo çamaşır deterjanı (160 TL), 3,5 litre çamaşır suyu (61 TL), 2 kutu bulaşık deterjanı (70 TL), 2'li bulaşık süngeri (20 TL), 5'li temizlik bezi (21 TL), 16'lı tuvalet kağıdı (75 TL), 12'li kağıt havlu (100 TL), 1,5 litre yüzey temizleyici (41 TL), kadın pedi (95 TL), 6'lı tıraş bıçağı (36 TL), ıslak mendil (34 TL) ekledik. Sayamadığımız birçok ihtiyacı eksik bırakmamıza rağmen en uygun seçenekleri tercih ederek oluşturduğumuz market sepeti 5 bin 238 lira tuttu.

FATURALAR  VE ULAŞIM ASGARİDE AZAMİ YÜK...

Faturaları hesaplamak için ailelere danıştığımızda 3 odalı bir dairede ısınacak kadar kombi yakıldığında 1500-2000 lira civarında doğal gaz faturası geldiğini öğrendik. Bu rakam evin yalıtımı olmaması, dairenin konumuna göre de yukarıya çıkabiliyor. Alt sınırdan doğal gaz faturasını 1200 lira, elektrik faturasını 450 lira, su faturasını 250 lira, internet faturasını 400 lira, 3 ayrı telefon faturasını da 600 lira olarak olarak hesapladığımızda toplam faturalar 2900 lira tuttu.

Ulaşım harcamalarında ise evin çalışanı sadece belediye otobüsü kullansa 884 lira, büyük çocuk belediye otobüsü kullandığında 170 lira, küçük çocuk için servis ücreti 1965 lira, diğer ulaşım ihtiyaçları için de tüm hane halkı toplamda 10 kez dolmuş kullansa 230 lira ulaşım harcaması çıkıyor. Ulaşım harcamalarının toplamı 3 bin 249 lirayı buluyor. Eğitim için ise sadece 500 lira kırtasiye harcaması ekliyoruz.

Yaptığımız hesaba göre Trabzon'da geçim sağlamak için kırmızı et, balık, meyve gibi temel besinleri sepetine almasan da, sokakta bir çay, kahve harcaması yapmasan da, giyim, kişisel bakım, sağlık harcamalarını yok saysan da, çocuğuna harçlık vermesen de, insanca yaşamı geçip 'hayatta kalmayı' yeterli görsen de aylık maliyet 27 bin 790 lira tutuyor.

Birçok kalemi eksik bıraktığımız bu maliyetin dahi çok altında kalan 22 bin 104 liralık asgari ücret ve 14 bin 469 liralık  emekli maaşı halkın doğru düzgün ihtiyacını karşılamıyor.