Ekonomide krediye dayalı taksitli büyüme

DUVAR - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), üçüncü çeyrek büyüme rakamlarını açıkladı. Buna göre finans ve sigorta faaliyetleri üçüncü çeyrekte yüzde 41,1, sanayi üretimi yüzde 8, inşaat yüzde 6,4 arttı. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) ise 2020 yılı üçüncü çeyreğinde yüzde 6,7 arttı

AA Finans'ın gerçekleştirdiği ankete katılan ekonomistler, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın (GSYH) 3. çeyrekte yüzde 5 büyümesini bekliyordu. Ankete katılan ekonomistlerin 3. çeyrek büyüme beklentileri, yüzde 3,5 ile yüzde 6,8 aralığında yer aldı. Türkiye ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 9,9 daralmıştı.

 SEKTÖRLERE GÖRE BÜYÜME ORANLARI

TÜİK verilerine göre GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 41,1, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 15,0, sanayi yüzde 8,0, inşaat yüzde 6,4, tarım yüzde 6,2, diğer hizmetler faaliyetleri yüzde 6,0, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,8, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 2,4 ile hizmetler yüzde 0,8 arttı. Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 4,5 azaldı.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 15,6 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 6,5 arttı.

GSYH TAHMİNİ 197 MİLYAR DOLAR

Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 22,6 artarak 1 trilyon 419 milyar 483 milyon TL oldu. GSYH'nin üçüncü çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 197 milyar 377 milyon olarak gerçekleşti.

HARCAMALAR YÜZDE 9 ARTTI

Devletin nihai tüketim harcamaları, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 1,1 arttı. Yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları yüzde 9,2, gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 22,5 arttı.

İTHALAT ARTTI, İHRACAT AZALDI

Mal ve hizmet ithalatı, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 15,8 artarken ihracatı yüzde 22,4 azaldı.

İşgücü ödemeleri, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 9,7, net işletme artığı/karma gelir ise yüzde 32,1 arttı.

İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 32,9 iken bu oran 2020 yılında yüzde 29,9 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 50,5'ten yüzde 55,3'e arttı.

EKONOMİSTLER RAKAMLARI NASIL YORUMLADI?

İSTİHDAMI TAKİP ETMEK DAHA ÖNEMLİ: Merkez Bankası eski başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Hakan Kara, dün sosyal medya paylaşımında isabetli bir öngörüyle, "Yarın büyümeden daha çok kompozisyonunu konuşacağız. Nihai iç talepte (tüketim ve yatırım) patlama, net ihracatta tarihi düşük değerler görebiliriz. Krediye dayalı büyümenin dayanılmaz hafifliği" değerlendirmesini yaptı. Büyüme rakamının değerinin azaldığına vurgu yapan Kara, istihdamı takip etmenin daha önemli olduğuna dikkat çekti. Kara bugün açıklanan rakamlara göre ise "Çeyrekten çeyreğe büyüme yüzde 15,6 oldu" dedi ve ekledi: "ABD yöntemi ile yüzde 78,6 büyümeye karşılık geliyor!"

RESMİ VERİLERE İNANÇSIZLIK HIZLA ARTMIŞ: İktisatçı Mahfi Eğilmez ise açıklanan resmi verilere olan güvensizliğe dikkat çekerek, "3-4 yıl önceye kadar insanlar açıklanan enflasyon oranına inanmazdı. Sonra işsizlik oranına ve büyüme oranına da inanmamaya başladılar. Açıklamayı yazar yazmaz tepkiler başlıyor. Salgın oranları sonrasında resmi verilere inançsızlık hızla artmış görünüyor" dedi.

DOLAR BAZINDA YÜZDE 3,4 KÜÇÜLME VAR: İktisatçı Mustafa Sönmez de, yaz aylarında piyasaya pompalanan ucuz kredi etkisine işaret ederek, şu değerlendirmeyi yaptı: Ucuz ve bol kredi pompalamasıyla temmuz-eylül dönemi ( 3. Çeyrek) GSYH'ı, 2018’in aynı dönemine göre yüzde 6,7 arttı. Bekleniyordu. Devamı gelmez. Son çeyrekte ekonomi yüzde 5 dolayında küçülür ve 2020 yüzde 1 küçülme ile kapanır. Temmuz-Eylül döneminde GSYH yüzde 6,7 büyüdü ama dolar cinsinden küçüldü. 2019 3. çeyreğinde 204 milyar dolarlık katma değer üretilmişken, 2020 3. çeyreğinde üretilen 197 milyar dolar oldu. Yani 7 milyar dolar gerileme ve yüzde 3,4 küçülme. Bu yılın ilk 10 ayında ithalat 2019'un ilk 10 ayına göre yüzde 2,2 artarken, ihracat yüztde 9 küçüldü. Sonuçta dış ticaret açığı yüzde 76 büyüdü. Bu büyük artışta altın ithalatının etkisi var. İhracat ise dövizdeki sıçramaya rağmen, pandeminin de etkisiyle artmadı, tersine geriledi.

SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL: İktisatçı Orhan Karaca da, üçüncü çeyrek rakamlarındaki kredi etkisine dikkat çekti: Aşırı kredi genişlemesiyle tüketim ve yatırım harcamalarının patlatılması sayesinde elde edilen bu büyüme sürdürülebilir değil. Bu daha kredi genişlemesi başlatılırken belliydi ve kurların patlaması ve faizlerin yeniden yükseltilmek zorunda kalınmasıyla da tescil edildi.
(EKONOMİ SERVİSİ)