Suriçi’nde zeytin bereketi

DUVAR - Mardin’in Derik ilçesi, yıllardır Mardin’in yanı sıra Urfa ve Diyarbakır’ın zeytin ihtiyacını karşılıyor. Ekim ayının sonlarında başlayan zeytin hasadı, Diyarbakır’ın özellikle Suriçi’nde bulunan Mardin Kapı’daki dükkanlarda satışa sunuldu. Çuvallar içinde satışa sunulan yeşil zeytinlere, özellikle kadınlar ilgi gösteriyor.

Mardin Kapı’da sadece Derik zeytini satılmıyor, örneğin Hatay’dan getirtilen zeytinler de var kapı önlerinde. Ancak alıcılar, belki de yılların alışkanlığıyla, Derik’te üretilen zeytini tercih ediyor. Satıcıyla kıyasıya pazarlık yapan kadınlar fotoğraflarının çekilmesini istemeseler de Derik zeytinini lezzeti nedeniyle tercih ettiklerini söylediler. Kadınlardan biri 60 kilo zeytin almayı düşündüğünü söyledi. Dediğine göre evde hazırlayacağı zeytinlerin bir kısmını şehir dışında yaşayan çocuklarına da gönderecekmiş.

Derik zeytininin kilosu 15 liraya kadar çıkıyor. Dolayısıyla 60 kilo 900 lira ediyor. Fiyatları pahalı bulan kadın, bu nedenle diğer dükkanlardaki fiyatları da öğrenmek istiyor.

Zeytin satıcısı Murat Kızılay, diğer bir müşteriye, “Abla 3 lira kârım var” diyor, “1 lira eksik olsun.” Kadın pazarlık yapmaya devam edince, “E, ben daha ne yapayım, 2 lira kârım olmasın mı?” diye söyleniyor.

Murat Kızılay yıllardır Mardin Kapı’da peynir ve zeytin satarak geçiniyor. Başı kalabalık olduğu için yardımcısı, “Aslında çocukları büyüdüğü için, iş güç sahibi oldukları için artık çalışmıyor. Şimdi zeytin mevsimi olduğu için burada. Üç ay sonra belki yine kapatacak dükkanı” diyor.

Murat Kızılay’ın yardımcısı, zeytinin nasıl hazırlandığını ise şöyle anlatıyor: “Tatlandırmak için zeytin tanelerini tek tek tahtadan yapılmış tokmakla dövüyoruz. Dövülen zeytinleri bidonlara boşaltıyoruz, ve her iki günde bir, 15 gün boyunca suyunu değiştiriyoruz. 15 gün sonra tuzlu suya koyuyoruz. 10 kilo zeytin için 1 kilo kadar tuz yeter.”

Yan taraftaki dükkanın önünde de çuvallar dolusu zeytin var. Zeytinler irili ufaklı. Dükkan sahibi, diğerlerine göre daha ufak görünen zeytinlerin 10 lira olduğunu söylüyor. Diğer zeytinlerin kilosu 6 liraya kadar düşüyor. Türkçe adını bilmiyor dükkan sahibi ama en pahalı zeytin için “Xirxalî” diyor. Dediğine göre Xilxalî zeytin daha lezzetli ve daha yağlıymış.

MAHKEMELİK OLAN XİLXALİ

Xilxalî zeytini hakkında konuşurken genç satıcı, “Hasan abê” diyerek başka birine sesleniyor. Hasan Tahsin Gücüm, Xilxalî Zeytinyağı’nın üreticisi. Xilxalî adı için 2014 yılında patent başvurusunda bulunmuş, ancak kabul edilmemişti. Bu nedenle patent kurulu ile mahkemelik olmuştu.

Mahkemenin halen devam ettiğini söyleyen Gücüm, “Sadece Kürtçe bir isim bu, tank değil, top değil. Buna bile tahammül edemiyorlar” diye şikayet ediyor. Gücüm, Xilxalî'nin saç lülesi anlamına geldiğini ve bunun için Kürtçe şarkılar yazıldığını da ekliyor sözlerine.

BANKACILIKTAN ZEYTİNCİLİĞE

Bankacılıktan emekli olduğunu vurgulayan Gücüm, “Zeytincilik baba mesleğim. Emekli olunca bu işi sürdürmeye karar verdim” diyor. Derikli olması bir yana, Gücüm’e zeytincilik yaptıran esas mesele, Derik’te üretilen zeytinin yok pahasına satılması olmuş. “Ege’den gelip TIR'larla zeytin götürüyorlar Derik’ten. Kilosunu 1 liradan aldıkları zeytin, Derik’e 10 lira olarak dönüyordu. Bunun önüne geçmek istedim” diyor.

Kendisinin zeytin bahçesi yok ancak “Derik’teki bütün bahçeler benim. Derik’ten aldığım zeytinlerden zeytinyağı imalatı yapıyorum, sofralık zeytin imalatı yapıyorum” şeklinde konuşuyor. Gücüm, üreticinin durumunu ise şöyle anlatıyor: “Çok ucuza satıyorlar. Bütün bir yıl uğraşıp 3 liraya satıyorlar. Domates olmuş 5 lira, 3 lira para değil ki. Ama ne yapsınlar, ya satacaklar ya da çürütecekler zeytinleri.”

Safraya konmaya hazır Xilxalî zeytini 20 liraya satıyor. “Ağzının tadını bilenler, parası olanlar Xilxalî alıyor. Bilmeyenler, ucuz diye Hatay zeytini alıyorlar” diyen Hasan Tahsin Gücüm, piyasada bazı satıcıların Derik zeytini diyerek Hatay zeytini sattığını ve bu şekilde insanları kandırdıklarını da vurguluyor.

Zeytinin nasıl yapıldığını bir de Gücüm’den dinliyorum: “Zeytin yıkanmaz. Birkaç defa suyunu değiştirirsen zeytinin yağını da proteinini de bitirirsin. Kırdıktan sonra tuzlu suya koyacaksın. Asitini almak için bir parça limon ya da bir yudum kadar soda ekle. Bu kadar.”