Türkiye’de bir kadın yumurta dondurduysa nikâhlı eşi olmadan kullanamıyor

DUVAR - Sosyo- ekonomik, çalışma ve yaşam şartlarının değişmesi, şehirleşme gibi sebeplerden dolayı dünyada daha ileri yaşlarda çocuk doğurmak üzere yumurtalarını donduran kadınların sayısı giderek artıyor. Yumurta dondurma işlemi, kadın yumurtalıklarından toplanan yumurta ya da kadın üreme hücrelerinin belirli şartlar içinde laboratuvar ortamında saklanması sürecine deniyor. Türkiye’de bu işlemle ilgili yasal düzenlemeler nasıl? Kaç yaşına kadar ve hangi kadınlar bu işleme başvurabiliyor? İşlemin maliyeti devlet tarafından karşılanıyor mu?

Koç Üniversitesi, Tüp Bebek ve Üreme Sağlığı Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Barış Ata işlemi “Yumurtalar, eksi 270 derecede, sıvı nitrojende, tüp bebek merkezlerinin içindeki laboratuvarlarda tutuluyorlar. Sonsuza kadar durabilirler. Donduğu için zaman duruyor. Dünyada 20 yıllık embriyodan doğmuş bebek var” diye anlatıyor.

KİMLER BAŞVURABİLİYOR?

Ata, “Birçok ülkede örneğin Amerika’da kadınlar istediği zaman yumurtasını dondurup, saklayabiliyor” diyor. Türkiye’de ise bu işlem için yumurta sayısı azalmış veya yumurtalıklarına zarar verebilecek hastalıkları olanlar, örneğin kemoterapi görecek hastalar ile yumurtalığında endometriozis görülen (Halk arasında çikolata kisti deniliyor) kadınlar başvurabiliyor.

‘ÖDENECEK MİKTARI DEVLET KARŞILAMIYOR’

Türkiye’de yumurta toplatma ve dondurma işlemine 2012’den beri izin veriliyor. Ata, nüfusa göre talebin az olduğunu söylüyor: “Erişimle ilgili, inançlarla ilgili sebeplerden dolayı Türkiye’de daha az yumurta donduruluyor.”

Yumurta dondurmak masraflı bir işlem olarak biliniyor. İşlem devlet hastanelerinde yapılıyor. Ancak SGK gibi sağlık güvenceleri bu masrafı karşılamıyor.

“Pahalı ya da ucuz diyemem, subjektif bir tanımlama olur. Tahmini olarak bir deneme 7- 10 bin arasında değişiyor. Kullanılan ilaçlarla birlikte 10- 15 bin bandında kalıyor olsa gerek. İşlem devlet hastanelerinde yapılıyor ama masrafları devlet karşılamıyor. Orada da cebinden para ödeyerek yapılıyor. Neredeyse özel hastanelere aynı fiyata denk geliyor.”

‘RESMİ NİKAHLI DEĞİLLERSE İZİN VERİLMİYOR'

Türkiye’de bu işlemin üreme aşamasına geçmesi için resmi nikâhlı olma şartı aranıyor. Ata şöyle anlatıyor:

“Türkiye’de üremeye yardımcı tedavilerin yapılmasına çiftler resmi nikâhlı değillerse izin verilmiyor. O yüzden Türkiye’de yumurta ve sperm bankaları yok. Türkiye’de bir kadın yumurta dondurduysa nikâhlı bir eşi olmadan kullanamıyor. Eğer ki bir kadın sperm bankasından tercih ederim çocuk yapmayı diyorsa o zaman Türkiye’de değil yurt dışında, bunun yasal olduğu bir yerde dondurması gerçekçi olur.”

“Bir insandan bir kere yumurta toplama işlemi yapılınca kaç tane yumurta çıkacağı yaşına ve yumurta rezervine bağlı. Yasal düzenleme, rezerv düşünce bunu yapabilirsin diyor. Bir kere yaptığında on tane donduramıyorsun, belki iki tane, belki bir tane. Her yumurtadan doğum da olmuyor. Yaş ilerledikçe içindeki sağlam yumurta oranı da azalıyor. 30 yaşında üç yumurtada bir doğum oluyorken, 40 yaşında on yumurtada bir doğum oluyor. Hem yaş ilerleyip hem sayı azalıp topladığında verim düşüyor. O yüzden Türkiye’deki yasal düzenleme bu işlemde fayda görecek insanların bir kısmını artık iyice son noktada bu kısma taşıyabiliyor.”

‘PİZZA YEMEK GİBİ DÜŞÜNÜN, BAZI DÜKKANLAR DAHA İYİ YAPAR’

Ata, hastalıklar dışında sosyal nedenlerle bu işleme talebin arttığını ifade ediyor:

“Yani bir hastalık yok ama kadın yaşam tercihi sebebiyle, eğitim hayatı uzayınca, çalışma hayatına katılınca önünü göremiyor. Şehirleşme arttıkça dünyada bu gibi işlemlere talep arttı. Eğer gerçekçi bir plan yoksa, kimle beraber çocuk yapacağını bilmiyorsa aslına bana sorarsanız imkânı olan 34- 35 yaşlarında dondurabilir.”

“Yumurta donduruldu diye 60 yaşında çocuk yapılır diye bir şey yok. Onun üst sınırı tartışılır olmakla beraber, gebeliği tolere edebilecek bir kadına mesela Amerikan Üreme Derneği 55’e kadar izin veriyor.”

“Türkiye’de bu konuda bir kayıt sistemi olmadığı için yapan merkezlerin verimini kimse bilmiyor. Hangi merkezin yumurtalarının canlanma, döllenme oranı daha iyi gibi bilgilere erişebileceğiniz hiçbir yer yok. Pizza yemek gibi düşünün, bazı dükkanlar daha iyi yapar. Her iş gibi arada verim farkı var. Sonuçta operatöre bağımlı bir işten bahsediyoruz. Kullanılan malzeme farklı maliyetlerde, farklı kalitelerde…”