Türkiye'de sığınak prosedürü nasıl işliyor?

DUVAR - Rusya'nın Ukrayna'ya başlattığı askeri operasyon devam ederken ülkede kalan birçok sivil sığınaklara indi. Sokağa çıkma yasağının olduğu kentlerde yetkililer sığınaklardan çıkmama konusunda uyarılar yapmaya devam ediyor.

Öte yandan Türkiye’den çok sayıda öğrencinin de bulunduğu Harkov kentinde de sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Sığınaklarda 30-40 kişi kalan öğrenciler yaşadıklarını anlattı.

Saldırı altındaki ülkede Kiev metrosu tümüyle sığınak moduna geçirildi ve yolcu taşımacılığı yapılmayacağı açıklandı. Hatta kentte sığınak olarak kullanılan metroda bir bebek dünyaya geldi. 

Olası tehlike durumlarında hayat kurtarıcı olan sığınakların önemi Rusya-Ukrayna gerginliğiyle bir kez daha gündeme gelmiş oldu. Sosyal medyada ise sık sık Türkiye'deki evlerde sığınak olup olmadığı soruldu.

Peki Türkiye'de sığınak prosedürü nasıl işliyor?

'SIĞINAK YÖNETMELİĞİ BULUNUYOR'

Sığınakların kullanım amacı ve burayı kullanacak kişiler açısından farklı kategorilere ayrıldığını belirten Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Esin Köymen, "Bağımsız bölüm (binaya ait olan daireler başta olmak üzere katlar, iş büroları, mağazalar, mahzen ve depo dışında dükkânlar vs.) sayısı 12’yi ve toplam kullanım alanı 1500 metrekareyi geçen tüm konutlarda sığınak yapılmak zorunda" dedi.

Sığınakların; insanların, canlı ve cansız değerlerin, nükleer ve konvansiyonel silahlarla, biyolojik ve kimyasal savaş maddelerinin etkilerinden ve doğal afetlerden koruması amacıyla inşa edilen yerler olduğunu ifade eden Köymen şöyle konuştu: 

"Sığınaklar; kullanacaklar açısından ikiye ayrılırlar:

1. Özel sığınaklar: Özel veya kamuya ait bina ve tesislerin öncelikle en alt bodrum katlarında ya da toprağa oturan kısımlarında, kimyasal ve biyolojik savaş maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen serpinti sığınaklarıdır.

2. Genel sığınaklar: Nüfus ve trafik yoğunluğunun fazla olduğu yerlerde dışarıda bulunan halkın korunmasını sağlamak amacıyla yapılan yapılardır.

Sığınaklar kullanım amacına göre de ikiye ayrılır:

1. Basınç sığınakları: Nükleer silahların ve konvansiyonel silahların etkilerine, kimyasal ve biyolojik savaş maddelerine karşı korunmak amacıyla devlet tarafından inşa edilen sığınaklardır.

2.  Serpinti sığınakları: Radyoaktif serpinti etkilerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen sığınaklardır.

Sığınaklarla ilgili 1988 yılında yayınlanmış bir yönetmelik var. Zaman içinde yapılan değişikliklerle güncellenerek tüm projelerde imar kanunu ve yönetmeliğinin bir eki olarak kullanılmakta. Bağımsız bölüm sayısı 12’yi ve toplam kullanım alanı 1500 metrekareyi geçen tüm konutlarda sığınak yapılmak zorundadır. Ayrıca otellerde, hastanelerde, eğitim yapılarında vb. yapılarda da sığınak yapılması zorunludur."

Sığınak yönetmeliğine göre, metroların gerektiğinde genel sığınak olarak inşa edilmelerinin esas olduğunu anlatan Köymen, "Ayrıca yeraltında inşa edilen sinema, tiyatro, eğlence yeri, otopark, garaj, kapalı çarşı ve pasaj gibi yapı ve tesislerinin gerektiğinde genel sığınak olarak kullanılması için gerekli tedbirlerin alınması zorunludur" diye belirtti.

'SIĞINAKLARDA HAVA FİLTRESİ OLMAK ZORUNDA'

Sığınaklarda kişi başına 1 metrekare net alan olmasının gerektiğini ifade eden Köymen, "Bu nedenle kullanıcı sayısına göre sığınakların büyüklükleri belirlenir. Ayrıca yeteri kadar tuvalet, duş ve mutfak bölümü olmak zorundadır. Sığınakların dış duvar, döşeme ve tavanlarının radyasyon geçirgenliğini engellemek açısından hem kalınlıklarında hem de kullanılacak malzemelerde standartlar geliştirilmiştir. Kapılarının demir kapı olması zorunludur. Ayrıca mutlaka mekanik bir havalandırma sistemi kurulmalı ve dışarıdan alınan hava filtrelenerek içeriye alınmalıdır" dedi.

Köymen, "Bir binada asgari kaç kişi olursa sığınak yapılmalı?" sorusunu ise şöyle yanıtladı: "Bu yapının kullanım amacına göre değişken bir durumdur. Konutlarda; dairelerin büyüklüklerine göre; 1+1 için 2 metrekare, 2+1 daireler için 3 metrekare, 3+1 daireler için 4 metrekare sığınak alanı gerekiyor. Dükkanlarda 20 metrekare için 1 metrekare sığınak alanı gerekiyor. Yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon ve yataklı sağlık tesisleri gibi kalıcı veya geçici konaklama amaçlı tesislerde ise onaylı mimari projesinde belirlenen yatak sayısının yüzde yirmi arttırılması sonucu bulunur. Eğitim tesislerinde sığınak hesabına konu alan kişi sayısına göre belirlenir."

'USULSÜZ UYGULAMALARLA KARŞI KARŞIYA KALABİLİYORUZ'

Bazı binaların onaylı projesinde bodrum katlarda daire olabileceğini söyleyen Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı, "Yani 'her zaman bodrum katlardaki daireler sığınaktır' diyemeyiz. Ancak binaların bodrum katlarındaki sığınaklar bazen iskândan sonra yasa dışı olarak daire olarak kullanılabiliyor. Sığınakların düzenli olarak kontrol edilmemesi nedeniyle bu tür usulsüz uygulamalarla karşı karşıya kalabiliyoruz" dedi.

'İMAR AFLARIYLA BU TÜR ALANLAR BAĞIMSIZ BÖLÜM OLARAK DA TAPULANDIRILDI'

Binaların ortak alanları olan sığınakların, kat mülkiyeti kanununa göre bağımsız bölüm olarak kullanılmasının yasak olduğunun altını çizen Köymen, "Tapuları olmadığı için zaten satışları söz konusu olamaz. Ancak binanın ortak kararıyla ve kira geliri apartman malikleri tarafından alınan örnekler ne yazık ki az değil. Ayrıca imar aflarıyla bu tür alanlar bağımsız bölüm olarak da tapulandırılabildi" bilgisini paylaştı.

Kat maliklerinin; ilgili belediye tarafından ruhsata esas olan mimari projelerini kontrol etmelerinin önemine dikkat çeken Köymen, "Özellikle daire satın alınırken bu kontrollerin yapılması gerekiyor. Genelde insanlar, satın alacakları dairenin sadece büyüklüğüne, güneş görmesine, içeride kullanılan malzemenin kalitesine bakıyor. Binanın ortak kullanım alanlarını kontrol etmiyor. Bu bilincin gelişmesi son derece önemli. Sığınak, otopark vb. ortak alanlar amacı dışında kullanılıyorsa ilgili belediyeye bildirimde bulunup, bu alanların onaylı mimari projesindeki kullanımlara döndürülmesini sağlamalılar" hatırlatmasını yaptı.

Sığınakların savaş, afet gibi durumlarda kullanılacak geçici ikametgâhlar olduğunu söyleyen Köymen, "Dolayısıyla bu alanların sürekli olarak temiz ve boş olarak tutulması önemlidir. Genelde bu alanlar depolama amaçlı olarak da kullanılabiliyor. Ayrıca sığınaklarda bulunması gereken tuvalet, duş, mutfak, çöp toplama alanlarının da sürekli bakımının yapılması ve çalışır durumda olması önemlidir. Yapılacak iç düzenlemelerde temel ihtiyaç maddelerinin de bulundurulması ve bunların sürekli kontrolü de esas olmalıdır" diyerek sözlerini noktaladı.