Umut hep var: 2023 yılında dünyadan güzel haberler
Savaşlar, doğal afetler, hak ihlalleri ve bu ihlallerin getirdiği protestoların yaşandığı 2023 yılında, bilim, teknoloji ve haklar alanında umut verici gelişmeler de oldu.
DUVAR - 2023 yılı, özellikle 6 Şubat’ta Maraş’ta yaşanan depremler ve İsrail’in Gazze'ye yönelik 7 Ekim’den bu yana devam eden saldırıları sebebiyle hem Türkiye için hem de dünya için kolay bir yıl olmadı. Öte yandan, geride bıraktığımız bu bir yıl dünyada, özellikle bilim, teknoloji ve haklar alanında insanlara umut veren gelişmelere de sahne oldu. 2023 yılından geriye kalan umut verici gelişmelerden bazıları şöyleydi…
KARBONDİOKSİTİ ‘YİYEN’ VOLKANİK MİKROP KEŞFEDİLDİ
Nisan ayında sonuçları açıklanan bir araştırma, kaplıcalarda keşfedilen ve karbondioksiti ‘yediği’ ifade edilen bir organizmanın küresel ısınmaya sebep olan gazları emme konusunda etkili bir yol olabileceğini ortaya koydu. ‘Cyanobacterium’ isimli mikrop, esasında bir önceki yılın eylül ayında İtalya’daki Vulcano adası yakınlarında bulunan volkanik sızıntılarda keşfedilmişti. Araştırmacılar, bu organizmanın karbondioksiti bilinen diğer ‘cyano’ bakterilerinden çok daha hızlı bir şekilde biyokütleye çevirebildiğini gösterdi. Bilim insanlarına göre, bu yeni mikrobun alışılmadık bir özelliği daha var: Suya batabiliyor, bu da içine çektiği karbondioksiti toplamasına yardımcı oluyor. H. Onyeaka ve O. C. Ekwebelem tarafından yapılan araştırmaya göre ise bakteriler karbondioksiti hapsetmenin yanı sıra yararlı kimyasallar da üretebiliyor. Weill Cornell Medical College ve Harvard Medical School’dan Dr. Braden Tierney, “Karbondioksiti yönetmek için modifiye edilmiş bakteriler kullanmak, biyoyakıt, ilaç bileşikleri ve biyoplastikler gibi yararlı endüstriyel yan ürünler üretme konusunda da faydalı” dedi.
ALZHEIMER İLACINA ABD’DEN ONAY
ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) Alzheimer hastalığını yavaşlatan ilaca onay verdi. Bu, ülkede bir ilk oldu. Leqembi isimli ilaç her ne kadar hastalığı tedavi etmese de veya hastalığın ileri safhalarında semptomlarda gerilemeyi sağlamasa da 18 aylık bir tedavinin ardından, ilacın hastalığın erken bir safhasında verilmesi halinde hafıza ve düşünmede yaşanan gerilemeyi yüzde 30 oranında yavaşlatabiliyor. Leqembi, Alzheimer hastalığının tanımlayıcı bir özelliği olan beyindeki amiloid plakları hedef alan monoklonal bir antikor olarak tanımlanıyor. Buna göre, ilaç, bu plakların beyinden uzaklaşmasını, bu sayesinde hastalığın ilerlemesinin yavaşlamasını sağlıyor.
YAPAY ZEKA, PANKREAS KANSERİ RİSKİNİ 3 YIL ÖNCEDEN TAHMİN ETTİ
Mayıs 2023’te Nature Medicine dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, yeni bir yapay zeka aracı, asıl pankreas teşhisi yapılmadan üç yıl öncesine kadar söz kişilerde bu kanser türünün gelişebileceği konusunda tahminde bulunabiliyor. Bunu yapmak için ise hastaların sağlık kayıtlarına bakarak buradaki belli kalıpları teşhis ediyor. Nadir görülen ancak ölüme en çok sebebiyet veren üçüncü kanser türü olan pankreas kanserinin ilk evre belirtileri, kolaylıkla yanlış teşhis edilebiliyor, bu da hastalığın ilk evrelerinde teşhis edilmesini ve sonraki tedavi sürecini zorlaştırabiliyor. Bu bağlamda geliştirilen bir yapay zeka aracı, Danimarka’daki 6,2 milyon kişinin 41 yıla yayılan tıbbi kayıtlarına dayanarak 24 bin hastada daha sonra pankreas kanseri gelişebileceği öngörüsünde bulundu. Ardından yaklaşık 3 milyon ABD’linin 21 yıllık tıbbi kayıtları üzerinde test edilen araç, yaklaşık 4 bin kişinin neredeyse 3 yıl öncesinde pankreas kanserine yakalanabileceğini tahmin etti.