Urfa’da devlet eliyle ceylan ticareti: Ceylanlar evcilleşemez

Ardıl Batmaz

DUVAR - Urfa’da Ceylanpınar ilçesine ismini veren ceylanların nesli, usulsüz avlanma ve ticari amaçlar uğruna büyük ölçüde azaldı.

Bölgede ceylanlar hakkında bilgi toplamak amacıyla ilk resmi çalışmalar 1968’de yapılırken, 1978'de halkın elinde bulunan ceylanlar satın alındı ve ‘ceylan üretim istasyonu’ faaliyete geçti. 1982 yılına kadar Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Avcılık Genel Müdürlüğünce yürütülen ceylan yetiştirme ve üretme çalışmaları, bu tarihte Tarım İşletme Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) devredildi. İstasyonun işletmesi halen TİGEM’de bulunurken, “meraklılara ve yetiştiricilere” 15 Temmuz-15 Ekim tarihleri arasında yapılan damızlık satışı, kimi sorunları da beraberinde getirdi.

FACEBOOK ÜZERİNDEN CEYLAN SATIŞI: ERKEĞİ 8 BİN LİRA

Facebook’ta “Erkek ceylan var, ciddi alıcı varsa arasın” diyen, Harran’ın bir köyünde yaşadığını söyleyen İ.Y., yaklaşık iki senedir bir dişi, bir erkek ceylana baktığını söyledi. Ceylanları yavruyken aldıklarını, ellerinde büyüttüklerini söyleyen İ.Y.’ye göre ceylanlar ‘evcil’ hayvanlar: “Geçen gün dişisi öldü. Bir şeyi de yoktu, korktu mu, başına mı darbe yedi bilmiyorum. Kaç defa veterinere götürdük, iğne falan vurduk ama kurtulamadı.”

‘BESLEMEK SUÇ DEĞİL: TİKTOK’TA KAÇ TANE VİDEOM VAR’

Geride kalan erkek ceylanın hiçbir şeyi olmadığını söyleyen İ.Y., her yerde dişi ceylan bulmaya çalıştığını ama bulamadığını belirtti. Mecbur kaldığı için erkek ceylanı satacağını söyleyen İ.Y., fiyatının 8 bin lira olduğunu, anlaşırsak ‘ikram yapacağını’ söyledi. Ceylan beslemenin suç olmadığını, başta çevresi olmak üzere Urfa’nın hemen hemen her bölgesince ceylan besleyenlerin olduğunu belirten İ.Y., şöyle konuştu: “Devlet kendisi gelip bunlara aşı yapıyor. Götürürsün bunun izin kâğıdını çıkartırsın. Hiç sıkıntı göstermezler. Bunları beslemek suç değil, benim Facebook’ta ve Tiktok’ta kaç tane videom var bu hayvanlarla. Geniş ve çitli bahçe lazım, dışarı çıkmamaları gerekiyor. Koşu mesafesi ne kadar iyi olursa, o kadar iyi olur. Bu hayvan koşuyor, sekiyor yerden, on numara hayvan. Mama olarak ekmek, buğday yer. İçecek olarak leğene veya kovaya su koymanız yeterli, yeşilliği de sever. Çitin dışarısına çıkartmayın, elinden kaçarsa yakalayamazsın. Sürekli gözünün önünde olmalı. Devlet de bunları besliyor. Bunların çiftliği var, gidersin oradan dişi alırsın. Oradaki fiyatlar 14-15 bin arası. Bu erkek tek kaldığı için uygun fiyata veriyorum açıkçası.”

‘YÖNETMELİĞE UYGUN AMA ETİK DEĞİL’

Uzmanlara göre çok hızlı kaçabilen, hareketli, hassas ve çok iyi koku alabilen bir yapıya sahip olan ceylanların evcilleşmesi mümkün değil. Ortalama 8-12 yıl yaşama süresine sahip ceylanların doğal yaşamından koparılmasının doğru olmadığını söyleyen Şanlıurfa Barosu Hayvan Hakları Komisyonu Üyesi Avukat İrem Sunay, TİGEM’in ceylan satışlarının yönetmeliğe ve kanuna uygun olduğunu söylese de bunun etik açıdan doğru olmadığı belirtti. Ceylan satışlarının ‘hobi’ olarak faturalandırıldığını belirten Sunay, “Satış yapılana kadar gerekli denetimler yapılıyor ancak satış yapıldıktan sonrası için aynı hassasiyet gösterilmiyor. Sırf ‘hobi’ için bir hayvanın yaşam alanı kısıtlanıyor. Nasıl biz hayvanat bahçelerine karşıysak, bunun da hayvanat bahçelerinden farkı yok. Çok büyük araziniz de olsa kısıtlanıyor bu hayvanlar” dedi.

TİGEM’den alınan ceylanların satış izni alınmadığı takdirde 3’üncü şahıslara satışının yasak olduğunu belirten Sunay, bir yandan kaçak avcılarla mücadele edilirken diğer yandan ceylanların doğasından mahrum bırakıldığına dikkat çekti: “Dünya hepimize verilmişse, doğa hepimize verilmişse canlıları neden kısıtlıyoruz. TİGEM bu konuda her ne kadar ceylanların nesillerini korumak için yaptığını söylese de aslında ceylanların doğasından ayrılmasına sebep veriyor. Ceylanların hiçbir şekilde satışa arz edilmemesi gerekiyor. Yönetmeliğin değiştirilerek olaya tamamen el atmak gerekir.”