Yangın sermayeye yaradı: ‘Kesilen ağaçlardan rant elde ediliyor’

Osman Çaklı

DUVAR - Türk lirasının döviz karşısında 2018 sonrası yaşadığı değer kaybından en çok etkilenen sektörlerden biri ağaç sanayi oldu. Ham maddeyi büyük oranda ithal eden ağaç endüstrisi, kârlılığın düşmesini önlemek için ham maddeyi ülke içi kaynaklardan elde etmeye başladı. Ülke içerisindeki yoğunluk geçtiğimiz yılki yangınlardan sonra tahrip olan Muğla ve Antalya özelinde toplandı.

Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) açık kaynaklarına göre, yangından hemen sonra 9 Eylül 2021 itibariyle ormanlar 'temizlik' gerekçesiyle ihaleye çıkarıldı. Bunlar arasında 5 metreküpten 4 bin metreküpe kadar yüzlerce ihale yer aldı. Yalnızca kızılçam için Eylül 2021 ile Eylül 2022 arasında yapılmış 203 ihale bulunuyor.

Türkiye’nin batısında orman kesim işi, ‘temizlik’ gerekçesiyle ihale edilirken doğudaki kesim içinse ‘güvenlik’ gerekçe gösteriliyor.

Peki, yangın bölgesindeki ağaç kesimlerinden en büyük payı alan çokuluslu şirketler hangileri?

‘İHALE VE KESİM İŞLERİNDE BÜYÜK VURGUN YAPILIYOR’

Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre, 2021 yılında toplam 118 bin 415 hektar orman hasar aldı. Yangınlarda Muğla ve Antalya, en fazla hasar alan şehirler arasında öne çıktı. Yangından hemen sonra ağaçların kesilmesi için ihaleler yapıldı. Yine yangın sonrası OGM’nin talimatıyla yanıcı maddelerin ortadan kaldırılması gerekçesiyle orman yollarının sağlı sollu beş metre derinlikte seyreltilmesi kararlaştırıldı. Tarım Orman İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş, kesilen ağaçlardan rant elde edildiğini söylerken, ihale ve kesim işlerini ‘büyük vurgun’ olarak değerlendirdi.

Yangın bölgesinde tomruk, kızılçam odunu, sanayi odunu, kağıtlık odun gibi niteliklerde bulunan ağaçlar için ihaleler yapıldı. Türkiye Ormancılar Derneği’nin, “Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması" kitabında 2017 yılında toplam odun satışı içindeki dikili ağaç satışları, yüzde 21 iken bu oran geçen yıl yüzde 40,3’e yükseldi.

‘AĞAÇ KESİM İHALELERİNDE ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER ÖNE ÇIKIYOR’

2021 yazında Muğla ve Antalya’da etkili olan orman yangınlarından sonra Eylül 2021 itibariyle dikili ağaç ihalelerindeki uluslararası tekellerin varlığı dikkat çekiyor. Ne kadar ağaç kesildiğine ilişkin net veriler OGM tarafından paylaşılmıyor. Telefonla ulaştığımız orman işletme şeflikleri, yangından sonra ‘temizlik’ gerekçesiyle kesilme işlemlerinin oranının yüzde 95’e ulaştığını söyledi. Daha detaylı bilgi için Muğla Orman Bölge İşletme Müdürlüğü’nü aramamız gerektiği ifade edildi. Ancak farklı yollarla ulaşmaya çalıştığımız Muğla Orman Bölge İşletme Müdürlüğü’nde herhangi bir muhatap bulamadık.

TL’nin döviz karşısında değer kaybetmesi ile birlikte yüksek karlılık peşinde olan şirketler, ülkenin dört bir yanındaki orman ihalelerinde ortaya çıkıyor. Yangın bölgesindeki ihalelerde en çok, Kastamonu Entegre, Yıldız Entegre ve AGT gibi şirketlerin isimleri öne çıkıyor.

‘110 LİRAYA ALIP 730 EURO'YA SATIYORLAR’

Tarım Orman İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş, piyasa bedeli 3 bin lira olan tomrukların ortalama 110 liradan satıldığını söylerken, şirketlerin ortalama 110 liraya aldıkları bir metreküp tomruğu yurt dışına 730 euro'dan sattıklarını belirtti. OGM’nin önceden kesim işlemlerini oldukça sıkı takip ettiğini belirten Durmuş, yangın sonrası hesapların ‘tahmini’ yapılmaya başlandığını söyledi.

Durmuş, şöyle devam etti: “Ortalama alarak ormandan ne kadar ağaç çıkacağını belirlediler. Bu önceden böyle değildi. Santim santim hesap yapılırdı. Bir kontrolsüzlük var. Bu kaba hesap, tüccara yaradı. Çünkü ormanda ne varsa toplayıp sattı. Vurgun büyük boyutlarda.”

‘YANGIN FIRSAT OLDU’

Durmuş, sanayi sektörünün yaşadığı ham madde sıkıntısının Türkiye ormanlarında üretim baskısına neden olduğunu anlatırken, planlama dışı üretimin AK Parti döneminde arttığını kaydetti: “Kastamonu Entegre, 2021 yılında Avrupa kıtasının MDF ihtiyacının yüzde 70’ini tek başına karşıladı. Şirket yöneticisi ‘Biz 2021 yılında 5 milyar euro kâr ettik. 2023 hedefimiz 25 milyar euro’ dedi. Bu ne demek? ‘Daha fazla kesip satacağız’ demek. 2021 yılı Türkiye ormancılığı açısından hem yangın hem üretim-kesim açısından bir yıkımdır. 183 yıllık geçmişi olan bir ormancılık teşkilatı yangına tedbir almıyorsa, bunu tercih ediyor demektir. Yangın ellerini rahatlatıyor. Planlama dışı kesilen ağaçların hesabını verecekler. Yanan alandaki ağacı satmak açık kapatmaktır. Bu esasında fırsattır. Bunlar iyi niyetli insanlar değiller.”

Muğla’da yangından etkilenen ağaç miktarına yönelik Muğla Orman Bölge Müdürü Yasin Yaprak’ın 2021 yılı kasım ayında AA’ya verdiği röportaja bakmak gerekiyor. Yaprak burada, yangınlarda 60 bin hektar alanın zarar gördüğünü, bunun 51 bin 400 hektarının ormanlık alanlardan oluştuğunu belirtti. Yaprak, “Bu alanlarda bizim tespitlerimize göre 5 milyon 200 bin metreküp orman ağacımız yandı. Şu an sahalarımızda yaklaşık 10 bin kişi 200 iş makinesiyle çalışma yürütüyor” ifadelerini kullandı.