Yapay zekanın zavallı hali

14-16 Ekim 2024 tarihleri arasında İstanbul’da Akdeniz Avrupa Metal Sendikaları Daimi Konferansı düzenlendi. Türk-İş’e bağlı Türk Metal Sendikası’nın düzenlediği toplantıya İtalyan, İspanyol, Fransız ve Tunus sendika temsilcileriyle yabancı bilim insanları katıldı.

Toplantıda, yapay zekanın işgücüne etkisi, sendikaların bu konudaki yaklaşımları, genç işçilerin sendikaya üyeliğindeki sorunlar, tedarik zincirlerinde işçilerin sendikalaşmasındaki zorluklar tartışıldı.

Bu arada Avrupa Parlamentosu üyesi İtalyan milletvekili Elisabetta Gualmini de online olarak uzaktan konferansa bağlandı. Ayni zamanda Bologna Üniversitesi’nde işgücü alanında profesör olan Elisabetta Gualmini, Avrupa Parlamentosu’nda da Sanayi ve İşgücü Politikaları Komisyonu üyesi olarak görev yapıyor. İtalyan milletvekili Gualmini, yapay zeka ile ilgili olarak çok ilginç bir olay anlattı.

MOTOKURYENİN ÖLÜMÜ

İtalyan profesör Elisabetta Gualmini, dijitalleşmenin hem üretim, hem fabrikanın işleyişi ve hem de çalışanlar açısından bir meydan okuma olduğunu söyledi. Gualmini, yapay zekayla ilgili algoritmaların mutlaka insan tarafından kontrol edilmesi gerektiğini savundu.

İtalyan milletvekili, işe alım, iş değiştirme gibi işgücü ile ilgili tüm işlemlerin insan gözetiminde yapılması gerektiğini vurguladı. Elisabetta Gualmini, İtalya’da yapay zekayla ilgili yaşanan bir olayı da, şu şekilde gündeme getirdi:

“Bir motokurye, trafikte arabanın altında kalıp ölüyor. Yapay zekayla ilgili algoritma, müşterisine yemeği teslim etmediği için motokuryenin öldükten üç-dört gün sonra işten çıkartılmasını sağlıyor. Motokuryenin öldüğü ise daha sonra anlaşılıyor. İnsani anlamda korkunç bir olay.”

İtalyan milletvekili Elisabetta Gualmini, çok uluslu şirketlerin yapay zekayla, algoritmalarıyla çalışanlar hakkında birçok veriyi elde ettiğini, sendikaların da bu konuda müdahil olmayı istemeleri gerektiğini belirtti. Gualmini, “İşverenler yapay zekayla veri sağlıyor. Bizler de yapay zekanın birer ham maddesi oluyoruz. Sendikalar bu konuyu denetlemeli” diye konuştu.

KÜRESEL SENDİKAL DAYANIŞMA

Üç gün süren toplantının açılışını EuroMed Konferans Koordinatörü uluslararası deneyimli sendika uzmanı Yücel Top yaptı. Açılışta bir konuşma yapan Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Uysal Altundağ ise, genç işçilerin sendikalara olan ilgi ve bağlılığının düşüklüğünden söz etti.

Başkan Altundağ, genç üyelerin sendikal bilinçlerinin geliştirilmesine çaba harcayacaklarını belirttikten sonra sendikal haklara saygı duymayan işverenlere karşı uluslararası dayanışma içinde bulunulmasının önemine değindi.   

Uysal Altundağ, “İşçi sınıfı haklarını kaybediyor, sendikal örgütlenme zorlaşıyor. İnsanca, hakça bir düzen kurmak için çaba göstermeliyiz. Küresel düzeyde işçi sınıfının dayanışmasını gerçekleştirmeliyiz” dedi.

Diğer açılış konuşmasını yapan İtalyan sendikacı Ferdinando Uliano, son üç yılda enflasyonun üstünde bir ücret zammı gerçekleştiremediklerini, yüzde 14’lük enflasyona karşı ancak yüzde 14’lük bir ücret zammı alabildiklerini söyledi. Uliano, çok uluslu şirketlerini rekabeti karşısında sendikal hakların zayıfladığını belirterek, grevlerle metal işçilerinin haklarını korumaya çalıştıklarını ifade etti.

ILO’nun (Uluslararası Çalışma Örgütü) Türkiye Ofisi Direktörü Yasser Hassan da, yapay zekanın olumlu özelliklerinin yanı sıra istihdamla ilgili eşitsizlikler de yaratabileceğine dikkati çekti.

DİJİTALLEŞMEYE ÖVGÜ (!)

İtalyan Araştırma Kurumu temsilcisi Prof. Marco Ricceri ise, sermaye yanlısı bir bakışla finans şirketlerinin faaliyetlerine sorun çıkarılmaması gerektiğini öne sürdü. Sürdürebilirlik ve küreselleşmenin faziletlerinden (!) söz eden Prof. Ricceri, Avrupa Birliği’nin korumacı bir anlayışı benimsemesini eleştirdi.

Marco Ricceri, küreselleşmede bilimsel bir ilerlemenin olduğunu iddia ederek Dünya Bankası’nın Akdeniz ülkelerindeki şirketlere olanak sağladığını anlattı. Ricceri, yapay zekanın küreselleşme sürecine rehberlik edeceğini öne sürdü. İtalyan profesör sendikaların da dijital dönüşümde yardımcı bir role sahip olması görüşünü savundu.

Avrupa Eğitim Vakfı temsilcisi Ümmühan Bardak da, dijitalleşmenin artmasıyla birlikte yapay zeka uygulamasının da artacağına dikkat çekerek üretimde daha az masraflı ve merkezileşmiş bir sürecin yaşanacağına vurgu yaptı.

Tıp alanı dahil bir çok mesleğin giderek önemini kaybedeceğini söyleyen Ümmühan Bardak, yapay zekanın, robotların üretimde önemli avantajlar sağlamasına rağmen duygularının olmaması nedeniyle çeşitli insani sorunlara da yol açabileceğini belirtti.

Bardak, yapay zeka uygulamasının esnek çalışmaya, proje odaklı işlere olanak sağladığı için çalışanlar açısından sürekli bir istihdama göre sigortalarının ödenmesinde daha fazla sorun çıkarabileceğine işaret etti. Bardak, yaşlıların bakım hizmetinde robotların kullanılmasının da daha uygun olacağını söyledi.

İŞSİZLİĞE YOL AÇACAK

IndustriALL Global sendikasının genel sekreter yardımcısı olan Kemal Özkan ise çalışanların yapay zeka uygulaması sonucu başta işsizlik olmak üzere bir çok sorunla karşılaşmış olmaktan endişe içinde olduklarını belirtti.

Kemal Özkan, yapılan bir araştırmaya göre çalışanların yüzde 60’ının önümüzdeki beş yılda yapay zeka uygulaması sonucu işlerinde ve işçi haklarında ciddi risklerle karşılaşabileceklerine inandıklarını söyledi.

Uluslararası sendikanın Türk yöneticisi Kemal Özkan, yapay zeka uygulamasıyla çok uluslu şirketlerin kârlarını artırırken istihdamda büyük sıkıntı yaşantı yaşandığını ve yaşanacağını, eşitsizliğin derinleşeceğini ifade etti.

Kemal Özkan, sendikaların yapay zekanın olumsuz etkilerine karşı çalışanları koruyan mevzuat hükümlerine ağırlık vermesi gerektiğini bildirdi. Özkan, yapay zeka uygulamasının işe alım, ücret saptanması gibi durumlarda kullanılmasına sendikaların kesinlikle karşı çıkması gerektiğini vurguladı. Özkan, yeni teknolojiye karşı olmadıklarını ancak çalışanların sosyal ve sendikal haklarının gerilemesine yol açmasına da karşı duracaklarını hatırlattı.