Yaylaların unutulmayan geleneği: 'Sis kovma ritüeli Kuçkucura'
Ülkenin dört bir yanında yaşanan kuraklıktan dolayı bazı yörelerde yağmur duasına çıkılırken, Doğu Karadeniz Yaylaları'nda ise güneş açması için 'Kuçkucura' adlı eski bir ritüel gerçekleştiriliyor.
Özgür Kalyoncu
DUVAR - Suha Arın'ın 1986 yılında 'Eski Evler Eski Ustalar' belgeselinin ilki olan 'Sisler Kovulunca', Doğu Karadeniz yöresine özgü çok eski bir gelenek olan ve artık unutulmaya yüz tutan 'sis kovma' ritüeli ile başlar.
Doğu Karadeniz'in halen yaşatılan ritüellerinden biri sis kovma duası. Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, Doğu Karadeniz halk ağzından derlemeleri yayımladığı 'Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar' adlı 1945 tarihli kitabında, Trabzon’un Yomra ve Şalpazarı ilçeleri ile Rize’den derlediği güneş duasından bahseder. Günümüzde bu gelenek Trabzon'un Çaykara ilçesindeki yüksek kesimlerinde hala yaşatılmaya çalışıyor.
TRABZON'DA 'KUÇKUÇURA', RİZE'DE 'BABRA BUBRİK' VE 'HEYVA HEYVA'
Hala yaşatılmaya çalışılan bu geleneğe göre; çocuklar yaylardan kalkmayan sisi kovmak için bir tekerleme eşliğinde yayla evlerini gezerek, kuymak malzemeleri toplar. Hane sahipleri, ritüele katılmak için gelenlere tereyağı, mısır unu ve peynir verir. Pişirilen kuymak ile sis kovulur, güneş çağrılır. Güneş duası için yapılana törenlere Trabzon'da 'Kuçkuçura', Rize'de 'Babra Bubrik' ve 'Heyva Heyva' adı verilir.
Trabzon'da sis kovma ritüelinde söylenen manide şöyle denir;
Kuçkuçura ne istersin
Yağ isterim bal isterim
Allah’tan güneş isterim
Verisan ver gidelim
Vermesan kov gidelim
Verenin teknesine bin bereket
Vermeyeninkine de başım kadar bir pospol*
(*sıçan)
YAĞMURUN YAĞMAMASI
Trabzon’un Çaykara ilçesi Uzuntarla Mahallesi Aplareyas Yaylası’nda yüzyılların geleneği sis kovma ya da güneş duası geleneği hala yasatılıyor. Uzuntarla Mahallesi Aplareyas Yaylası sakinleri, bu yıl yayladaki yoğun sis ve çise nedeniyle hayvanlarının yiyeceği olan kışlık otları kesip kurutmak için güneşli hava olmadığından yaylada güneş duasına çıktılar. 2 bin rakımlı Aplareyas Yaylası’nda yaşayan vatandaşlar, güneşin çıkması, sisin gitmesi ve yağmur yağmaması için dua etti. Yaylada çobanlık yapan gençlerin organize ettiği dua için her evden tereyağı toplandı. Yaylanın ortasında yakılan ateşin etrafına toplanan yayla sakinlerinden en maharetli kadına kuymak yaptırıldı. Kuymak için eritilen tereyağının bir kısmı gökyüzüne savrulurken, bir kısmı da yanan ateşe dökülerek dua edildi.