Kimdir bu sanat izleyicisi?
Bilgi Üniversitesi'nde Sanat Ekonomisi dersi veren Aylin Seçkin ve öğrencilerinin hazırladığı "Contemporary İstanbul 2018 Ziyaretçi Anketi" sanat dünyasında ekliği hissedilen nicel araştırmalar açısından bir eksikliği dolduruyor.
Türkiye'de sanat alanında nicel araştırma sayısı çok az seviyede. İstanbul Bienali, Contemporary İstanbul gibi ziyaretçi sayısı yüksek etkinliklere katılanların profiline dair çok fazla bilgimiz yok. Kurumlar kendi içlerinde ziyaretçi anketleri yapıyorlarsa da bunlar kamuoyuyla paylaşılmıyor. Halbuki sanat meraklılarının profilini ölçmek geleceğe dair planlar yapmak için elzem.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aylin Seçkin ve öğrencileri tarafından Contemporary İstanbul fuarını gezen 1286 ziyaretçi ile yüz yüze yapılan anket çalışması bu alanda yapılan ender çalışmalardan biri olarak duruyor. 22 Ocak Salı günü Bilgi Üniversitesi Santralİstanbul kampüsünde yapılan basın toplantısıyla açıklanan anket sonuçları nasıl bir izleyiciye sahip olduğumuz konusunda bilgi veriyor. Ayrıca anket çalışmasının kurum tarafından sipariş edilmediğini, ders kapsamında yapıldığını not etmekte fayda var.
Anket sonuçlarına baktığımıza çok genç bir kitlenin fuarı ziyaret ettiğini görebiliyoruz. 18 yaşından küçük ziyaretçi yüzde 7, 19-25 yaş arası ziyaretçi % 36, 26-35 yaş arası da yüzde 25 oranına tekabül ediyor. Yüzde 64 oranıyla kadın ziyaretçiler çoğunlukta. Üniversite mezunu ziyaretçiler yüzde 65, yüksek lisans mezunu ziyaretçiler yüzde 19 oranında. Fuara gelme sıklığına baktığımızdaysa dengeli bir dağılım görüyoruz. İlk kez gelenler yüzde 36, her sene gelenler yüzde 35, ara sıra gelenler de yüzde 28'lik dilimi oluşturuyor.
Ankette yer alan ilginç sorulardan biri de ev ve işyerlerinde duvarda neyin asılı olduğu. Yüzde 49 yüzdelikle orijinal tablo ilk sırada. Ancak bu noktada anket katılımcılarının orijinal tabloyu nasıl tanımladıkları soru işareti yaratıyor. Ayna, aplik, dekorasyon ürünleri yüzde 28'le ikinci, poster, fotoğraf, aile fotoğrafı yüzde 24 oranıyla üçüncü sırada. Hat ve minyatür de yüzde 5 oranla temsil edilmiş.
Ankete katılanların yüzde 49'u sanata olan ilgisini merak, gezmek ve görmek olarak tanımlıyor. Hobi olarak sanatla ilgilendiğini belirtenler yüzde 29, sanat sektöründe çalışanlar yüzde 25 oranında.Ufak çapta koleksiyon kurmak istediğini belirtenler de yüzde 9 oranıyla yer alıyor. "Bugüne kadar hiç sanat eseri aldınız mı?" sorusuna da katılanların yüzde 51'i evet cevabı vermiş. Tabii burada sanat eseri tanımının çok geniş olduğunu belirtmekte yarar var.
Sanat eseri aldığını belirtenlerin yüzde 39'u evini döşemek için aldığını belirtiyor. Koleksiyonu için aldığını söyleyenlerin oranı yüzde 38, sanatçıya destek olmak için aldığını belirtenlerin oranı da yüzde 28. "Sanat eserini nereden alırsınız?" sorusuna da yüzde 46 sanatçıdan cevabı veriyor. Yüzde 41 oranıyla bunu galeriler takip ediyor.
Sanat eseri almadığını söyleyenlerin yüzde 45'i fiyatların pahalı olması nedeniyle almadığını belirtiyor. Üzerine düşünülmesi gereken cevap da yüzde 31'lik kesimin almayı hiç düşünmediğini söylemesi, yüzde 10'luk kesimin de almama sebebi olarak bilgi eksikliğini söylemesi. Zaten devamındaki "Nasıl bir şey olsa alırdınız?" sorusuna yüzde 36'lık kesim "Cevap yok" yanıtını veriyor.
Aylin Seçkin, anket sonuçlarına yönelik yaptığı öneriler listesinde şunu belirtmiş. "Meraklı geniş bir kitle var. Bu grubun bir kısmı potansiyel alıcı. Onlar için ne sunuluyor?" Contemporary İstanbul fuarı dünyadaki sanat alıcısı kitlenin dışında çok büyük bir ziyaretçiye sahip. Ali Güreli basın toplantısında fuarda toplam 2500 sanat eseri olmasına rağmen, 74 binin üzerinde ziyaretçi olduğunu vurguladı. Yani 71.500 kişi aslında sadece gezmeye, görmeye geliyor. Son fuarda bilet fiyatlarına yapılan zamları da hesaba katarsak yüksek bir ziyaretçi sayısı olduğunu görürüz. İstanbul sanat izleyicisi ücretsiz gezebileceği onlarca galeri, müze, kurum sergisi varken para verip fuarı gezmeye geliyor. Bunun nedenleri üzerine uzun uzun düşünmek ve araştırma yapmak gerek.
Aylin Seçkin ve öğrencilerinin araştırması bir yandan sanat alanında çalışanlar için malumun ilamı olmuş. Anket sonucunda şaşırtan, beklenmedik çok fazla bilgi bulamıyoruz. Ancak yine de ülkenin en büyük sanat etkinlerinden birine yönelik böyle bir verinin şu ana kadar elimizde olmaması çok büyük bir sorun. Gelecek yıllarda daha derinlikli araştırmalar için bu anket çalışması umarım bir başlangıç olur.