Notre Dame'ın geleneğine güncel bakış zamanı

Malûm, Fransa'nın başkenti Paris'in Seine Nehri'nde yer alan küçük adada (île de la Cité) bulunan Notre Dame (Kutsal Bakire/Meryem Ana) Katedrali, - tam da Hıristiyan âleminin bu yılki Paskalya yortusu arifesinde - restorasyon sürecinde yaşanan beklenmedik bir öğle sonrası yangınıyla ağır hasar gördü. Son haberler, bu yangının olası bir elektrik kaçağından kaynaklandığı yönünde.

Ancak, UNESCO'nun 1991'de Dünya Kültür Mirası listesine 'Seine Nehri üzerindeki yapılar' arasında aldığı, 37 şapel, 75 sütundan menkul, 130 metre genişliğindeki yapı, hemen ardından başlatılan uluslararası bir bağış kampanyasıyla yaklaşık 1 milyar Euro'luk maddî desteği de iki üç gün içinde arkasına aldı.

Hatta, başını Fransa'nın sanatsever zengin ailelerinin çektiği bu küresel bağış kampanyasının da etik olup olmadığı, şu günlerde uluslararası medya ve Fransa'daki 'Sarı Yelekliler' üyelerinin önde gelen figürlerinin hararetle tartıştığı, bir diğer konu.

Dahası, küresel çapta iklim değişikliği direnişi amaçlı öğrenci eylemleri başlatan İsveçli 'küçük ' Greta Thunberg bile, geçen salı Avrupa Parlamentosu'na hitabı esnasında, neredeyse bir gecede toplanan bunca bağış karşısında, şu yorumda bulunmuştu:

"Bizim evimiz yıkılıyor ve halen, hiçbir şey olmuş değil. Bizim de 'katedral' moduna geçmemiz gerekli. Sizlerden uyanmanızı ve ne gerekiyorsa, onu yapmanızı istiyorum."

850 yılı devirmiş katedrale geri dönecek olursak, bu gelişmeleri Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un taahhüdü ile beş yıl içinde tamamlanması planlanan yeni bir restorasyon sürecinin anonsu izledi. Bilindiği gibi Paris, 2024 Yaz Olimpiyatları'na da ev sahipliği yapacak. Dolayısıyla Notre Dame'ın bir an evvel yenilenmesi, kent için büyük bir aciliyet ve değer taşıyor.

Wim Delvoye, Louvre Müzesi cam piramidindeki eseri önünde

İşte, bunun için geçen günlerde, yüzlerce senelik ahşap çatısı ile 19'uncu yüzyılda Fransız yazar ve mimar Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc tarafından eklenen kulesini yitiren tarihsel yapı için, uluslararası bir mimarlık projesi yarışması duyuruldu.

Ponts des Arts Paris, Paul Signac, 1912

Duyuruyu, ülkenin Başbakanı, Edouard Philippe yaptı. Yapımı 1334 yılında tamamlanan, vaktiyle inşası 170 senede bitirilmiş ve eskiden olduğu noktada da milâttan sonra dördüncü yüzyılda yapıldığına inanılan küçük bir Roma şapelinin bulunduğu yapı, Gotik mimarînin gözde örnekleri arasında geliyor.

Geç Öğle Sonrası Notre Dame, Henri Matisse, 1902

Bu konuda açılan mimarlık yarışması, şimdiden güncel sanatın da odak noktası olmuşa benziyor. Zira, Türkiye'nin de İstanbul'daki çeşitli sanat ve koleksiyonerlik faaliyetleri dolayısıyla yakından tanıdığı Belçikalı sanatçı Wim Delvoye, bu konudaki önerilerini sanat dünyasının gündemine sunmuş bulunuyor.

Sanatçının atölyesinden gelen bir mesaj üzerine edindiğim detaylı bilgiye göre, Delvoye, kimi çevreler tarafından erken 2000'li yıllardan bu yana, halihazırda günümüzün 'Viollet-Le Duc'u olarak anılıyor. Çünkü kariyerinin önemli bir parçasında Kuzey Avrupa Gotik estetiğini, güncel mesele ve yorumlara katık ediyor. Gerçek ebatlarda kamyonları, beton mikserlerini, inşaat makinelerini ve elbette kuleleri yeniden tasarlayan Delvoye, çalışmalarında üç boyutlu modelleme ile, lazer kesim tekniğini kullanıyor.

Güncel endüstriyel tekniklere başvuran sanatçı Delvoye, bu yaptıklarıyla yıllardan bu yana zaten, Notre Dame ve Almanya'nın Köln kentindeki tarihi katedrale de selâm veriyor. Bu yanıyla, Notre Dame'a - bugün yıkılan - kulesini kazandırmış Fransız mimar 'Viollet-Le Duc' gibi, Delvoye da, çalışmalarında ekseriyetle çelik malzemeye başvuruyor.

Notre Dame Katedrali Manzarası, Fikret Mualla

Keza, Fransa Başbakanı Philippe de, verdiği demeçlerde bu yarışmanın olası kazanan projesinin güncel teknik ve yorumlara yaslı olacağı imasında bulunuyor. İşte bu da, ekibiyle ağır bir çalışma sürecine giren Belçikalı sanatçıya, ilgili yarışmaya proje adaylığı bakımından bir nevî cesaret katıyor. Bilindiği gibi, Delvoye'un gerçek ebatlardaki Gotik kule - yapıtları, 2010'da Rodin Müzesi ve Louvre Müzesi'nde (2012) izlenmişti.

Rodin Müzesi, Hayali Kule, Wim Delvoye, 2010

Dediğimiz gibi, Türkiye de sanatçıya aşina. Söz gelimi, Galeri Artist sanat galerisi kurucusu Dağhan Özil, aralarında Delvoye'un da bulunduğu koleksiyonundaki yapıtları 2010'da Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında Belçika Hasselt Kültür Merkezi'nde sergilemişti. 2011'de Contemporary Istanbul fuarında sanatçıya yine yer veren Özil, bir diğer Delvoye yapıtı 'Jesus Twisted'ı ise, 2011 Ekim'inde İstanbul İstiklâl Caddesi'ndeki St. Antuan Kilisesi'nin bahçesinde uzun süreliğine sergilenmek üzere sunmuştu. Dönemin kültür dedikodularından da hatırlanacağı gibi Delvoye bu günlerde yine bir Türkiyeli koleksiyonerin özel jetiyle İstanbul'a gelerek, temaslarda bulunmuş ve hayli memnun biçimde Avrupa'ya dönüş yapmıştı.

2013'teki Art İstanbul etkinliğine de, aralarında Rorschach serisinin de olduğu yaklaşık 10 yapıtı ile katılan sanatçı Delvoye, 2015'te İstanbul Teşvikiye'de Marcus Graf küratörlüğünde açılmış Papko Sanat Koleksiyonu sergisinde boy göstermişti. Yine, Türkiye'nin önemli güncel sanatçılarından Erdağ Aksel, Wim Delvoye ile halen academia.edu kaynağında İngilizce de bulunabilen, uzun soluklu bir söyleşi yapmıştı. Öte yanda, Contemporary Istanbul sanat fuarı kapsamında iki sene önce de, Maçka'daki Sanatçılar Parkı'nda, Delvoye'un yanı sıra, Tony Cragg, Jan Fabre ve Jannis Kounellis'in eserleri teşhir edilmişti.

Wim Delvoye, St. Antuan, İstanbul

Wim Delvoye ayrıca geçen sene, Tim Steiner isimli bir İsviçre yurttaşının sırt derisini yaptığı 150 bin avroluk sanatsal dövme ile, bir Alman sanat koleksiyoneri olan Rik Reinking'e satmıştı. Steiner'in ölümü halinde, sırt derisinin yüzülerek çerçevelenecek oluşu ise, sanat gündemini oldukça meşgul etmişti. Hatta bu proje ve sözleşmesi uyarınca Steiner, yılda en az üç kez, dövmesini bir sanat galerisinde sergileyecek aşamadaydı.

Aynı sanatçı ayrıca, hayvanseverlerin de tepkisini çekmişti. Zira, Delvoye bir dönem, domuzlara dövme yapıp, dövme desenli bu domuzlar yeterince büyüdüklerinde de, onları öldürerek, koleksiyonerlere satan bir figür olarak biliniyor.

Paris Manzarası, Vincent van Gogh, 1886

Ancak, Notre Dame Katedrali, vaktiyle birçok sanatçının da fırçasına konu olmuş bir tükenmez kaynak olarak da tanınıyor. Elbette Victor Hugo'nun, şu günlerde amazon.com adresinde siparişleri katlanan klasiği, Notre Dame'ın Kamburu romanını da burada atlamamak gerekiyor. Tarihi yapının görsel ve estetik hafızası bugüne kadar onu kendilerine simge eyleyen dünyaca ünlü ressamlar Henri Matisse'den Miquel Utrillo'ya, Pierre Bonnard'dan Maximilien Luce'ye, oradan Paul Signac, Henri Rousseau ve Henri Matisse ile Vincent Van Gogh'a ve hatta, kendisi de Paris'te yaşamış tanınmış modern ressamımız Fikret Mualla'ya dek uzanıyor.

Maximilien Luce-Sel Altındaki Paris ve Seine Nehri, 1912

'Her şerde bir hayır vardır' sözünü akla getirircesine bir durum bu. Bakalım, katedralin bahtına düşen bu kara, yanık geleceğin sürprizli geleneği, karşımıza daha kaç başyapıt çıkaracak.

Bu arada gelen haberlerin en trajik ve ironik olanlarından biri de, Anadolu Ajansı kaynaklı. Öğreniyoruz ki, Notre Dame Katedrali'nin de aralarında olduğu Avrupa'nın birçok Gotik kilisesinin esin kaynağı olan Kalb Lovze Kilisesi, Suriye'nin İdlib kentinde yer alıyor. Kalb Lovze Kilisesi'nin bulunduğu köy, 2011'de "Kuzey Suriye'nin Antik Köyleri" bölümü altında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştı.

Kalb Lovze Kilisesi

Son söz yerine, dilerseniz, sözünü ettiğimiz nice Notre Dame imgesi ve sanatçı Delvoye ile ilgili öteki haber kaynaklarına, şu adreslerden ulaşabilirsiniz:

https://wimdelvoye.be/work/exhibition-images/art-istanbul-istanbul-2013/

https://www.youtube.com/watch?v=LRZn1Rm1vUI

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38872464

https://www.academia.edu/12623176/CONVERSATION_WITH_WIM_DELVOYE

https://www.aa.com.tr/tr/dunya/notre-damein-esin-kaynagi-16-yuzyildir-idlibde-/1456657

https://www.architectureoflife.net/wim-delvoyeden-rorschach-serisi/