Korona virüsü iklim değişikliğini etkiliyor
Korona virüsü aslında büyük bir test. Bu test halk sağlığından çok gezegenin sağlığı ile ilgili. Ama diğer yandan basit bir sağlık önlemi bile Çin’de kentlerin havasının temizlenmesine, kömür, petrol tüketiminin azalmasına yol açıp iklim için inanılmaz sonuçların alınmasını sağlıyor.
27 Şubat itibariyle dünyada 78 bin 497 korona virüs vakası tespit edilmiş ve virüs nedeni ile 2 bin 744 kişi hayatını kaybetmiş. (Bilgi (1) ve veri (2) için lütfen Türk Klinik Mikrobiyoloji Ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği’ni takip ediniz). Korona virüsü, yani COVID-19’un öncülü olan SARS 2003 yılında çıkmış, 8 bine yakın insan virüsü kaparak hastalanmış ve 26 ülkede 800 kişi ölmüş. 2012’de Suudi Arabistan’da çıkan MERS’den ise etkilenen sayısı 2 bin 500 kişi iken, 27 ülkeden 860 kişi hayatını kaybetmiş.
Bu verilere göre COVID-19'un aynı aileden gelen SARS ve MERS virüslerinden göre daha tehlikeli olduğunu görülüyor. Nitekim bu durum dünyada yaşanan panik havası ile de ilintili.
OTOMOBİL KORONA'DAN DAHA TEHLİKELİ!
2018 yılında Türkiye’de trafik kazalarında 307 bin kişi yaralandı, 6 bin 675 kişi (3) yaşamını kaybetti. Sadece geçtiğimiz Ocak ayınca trafik kazalarında Türkiye’de 115 kişi hayatını kaybetti.
Tabii buradan korona virüsünün daha güvenli olduğu sonucu çıkmasın. Bu verilerden çıkacak iki sonuç var ise birincisi otomobil merkezli ulaşım politikasının COVID-19’dan daha tehlike olduğudur. İkinci sonuç ise otomobilin bu kadar tehlikesi ortada hiçbir önlem alınmadığıdır.
KORONA KÖMÜRÜ PETROLÜ VURDU!
Çin şu an dünyanın en çok iklimi değiştiren ülkesi. Bunun bir nedeni ülkenin fosil yakıta dayalı ekonomisi. Birkaç yıl evvel ABD’yi de geçti. Ama diğer bir nedeni ise dünyanın üretim merkezi olması. Türkiye bile Çin’e 2018’de 2,9 milyar dolar mal ihraç ederken orada üretilmiş 20,7 milyar dolar mal ithal etti. Diğer yandan ABD, AB ve diğer gelişmiş ülkeler üretimlerini Çin’e kaydırarak ülkelerini daha temiz tutabiliyorlar.
Özetle Çin’in dünyanın iklimini değiştirmesinin bir nedeni ülke politikaları ise, diğeri de dünyadaki diğer ülkelerin politikası.
Çin’deki üretim virüs kaynaklı olarak yavaşlamış durumda. Hatta aşırı talep yüzünden bazı tesisler üretimlerini virüse karşı gerekli olan maske gibi şeylere kaydırmışlar. Ülkede zamanını evde geçiren, ihtiyaçları dışında pek dışarı çıkmayan bir kitle bir süredir var. Bu durumda ülkedeki üretim dünya için değil, kendi halkı için yapılan bir iş olmaya bir adım daha yaklaştı. 25 Ocak’ta kutlanılan Çin yeni yılı sonrası enerjide bir düşüş yaşandı. Yeni yılın sonrasındaki haftada ülkede pek çok tesis tatile girer. Tatil dönüşü enerji tüketimi artmaya başlar. Ancak bu sene böyle olmadı. En büyük 6 enerji firmasının kömür tüketimi son 5 yılın en düşük seviyesine indi. İlk gelen veriler incelendiğinde son günlerde kömür tüketiminin 2019 yılının aynı günlerinde tüketilen miktarın neredeyse yarısına düştüğünü gösteriyor. Bu konuda yapılan çalışmanın (4) detaylarında hayli ilginç noktalar var.
Mesela bu durumdan diğer alanlar da etkilemiş görünüyor. Petrol rafinerileri, demir çelik tesisleri ülkenin son 5 yılda artan üretimine rağmen en düşük seviyeye gelmiş durumda. Tabii ki burada devletin yeni yıl tatilini uzatması, seyahatlere kısıntı getirmesinin önemli bir rolü var. Ülke içindeki uçuşlar bir önceki aya göre % 70 azaltmış durumda. Azalan kent içi trafik neticesinde NO2 kirliliğinde % 36’lık bir azalma gözlemlenmiş.
Altı büyük enerji firmasının günlük kömür tüketimi (Kaynak: carbonbrief.org )
KORONA EMİSYONLARI % 25 AZALTTI
Tabii ki bu süreç kömürün yanında petrolün de tüketimini azaltıyor. Bu tüketimdeki azalma haliyle atmosfere verilen seragazlarında da azalma anlamına geliyor. 2019’un aynı döneminde 400 milyon ton seragazı saldığı tahmin edilen Çin’in şimdi 100 milyon ton azaltarak yaklaşık 300 milyon ton saldığı yukarıda belirttiğim çalışmada tahmin ediliyor.
Bu durumun bazı riskleri ve etkilerini görmezden gelemeyiz. Virüsün etkisi geçince üretime aşırı yüklenilmesi ile tasarruf edilen bu miktarın fazlası ile harcanması önemli bir tehlike. Ayrıca virüs nedeni ile çalışamayan insanların gelir kayıpları gibi pek çok sosyal boyutu da hesaba katmalıyız.
KORONA BORSALARI 1,7 TRİLYON DOLAR ERİTTİ
Çin, virüsü baştan hafife alarak ve gerekli uyarıları dikkate almayarak büyük bir hata yaptı. Virüsü ilk duyuran hekime tavrı ülkemizdeki politikacılar ile büyük benzerlik gösterdi. Ama son zamanlarda gösterdiği tavır bundan ders çıkarmaktan çok, ekonomik kaygılar olduğu fikrini öne çıkartıyor.
Çin’in iklimi değiştirmesinin tek nedeni Çin değil demiştik. Çin’de mallarını ürettiren şirketler karlarını batıdaki borsalarda oynuyorlar. Korona virüsü etkisi ile ABD’deki borsalar bu hafta başında sadece iki günde 1,7 trilyon dolar değer kaybı (5) yaşadı. Bu bile aslında Çin hükûmetinin asıl derdinin halk sağlığından çok kapitalizmin sağlığı olduğu düşüncesini akla getiriyor.
Korona virüsü aslında büyük bir test. Bu test halk sağlığından çok gezegenin sağlığı ile ilgili. Ama diğer yandan basit bir sağlık önlemi bile Çin’de kentlerin havasının temizlenmesine, kömür, petrol tüketiminin azalmasına yol açıp iklim için inanılmaz sonuçların alınmasını sağlıyor. Korona virüsü önlemleri bile iki haftalık bir sürede seragazı emisyonlarında yüzde 25’lik bir azalmaya yol açabiliyor.
Ekonomiyi düşündükleri kadar insanı, doğayı ve toplumu düşünen politikalar uygulansa bugün fosil yakıtlardan çok hızlı kurtulabileceğimizi biliyoruz. Dünyanın fabrikası Çin’de devletin korona virüs önlemleri bize bunu ve daha fazlasını anlatıyor.
(1) https://www.klimik.org.tr/koronavirus/
(2) https://www.klimik.org.tr/koronavirus/covid-19-salgininda-son-durum/