Kremlin için hesap vakti: Büyük devlet olmak kaç yardım uçağıyla olur?

Korona virüsü bazı ülkelerde tepe noktasını (peak) görürken, bazılarında yüksek vaka sayıları gelmeye devam ediyor: Bu ülkelerden biri de Rusya. Günlük olarak güncellenen bilgiler uyarınca Rusya’da virüse yakalanmış insan sayısı 150 binin üzerinde. Bu veriler ışığında Rusya dünyada en fazla vaka görülen 7’nci ülke. Ürkütücü olan günlük vaka sayısının 9 binler düzeyinde olması ve düşüş emaresinin henüz ufukta görülmemesi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bu hafta basının karşısına geçtiğinde “biraz sabretmek gerektiğini ve durumu kontrol altına almak için sıkı çalıştıklarını” ifade etse de toplumun geneli en azından sağlık çalışanları pek öyle düşünmüyor.

Bu hafta Rusya’nın korona virüsüyle mücadelesini ve küresel yardım politikasının Rusya açısından önemine değineceğiz.

ÜÇ SAĞLIK ÇALIŞANINA NE OLDU: İNTİHAR MI KAZA MI?

Bu hafta uluslararası gündem Rusya’da ikisi doktor üç sağlık çalışanının camdan düşmesine odaklandı. Söz konusu üç kişiden ikisi yaşama veda ederken sağ kalan çalışan kritik durum bilgisiyle hâlâ yoğun bakımda.

Yoğun bakımda tedavi gören bu kişi Alexander Shulepov. Kendisi Voronej şehrinde ambulans doktoru olarak çalışıyordu. Ancak Shulepov’u gündeme taşıyan sadece bu son olay değil. Doktor Shulepov, 22 Nisan’da bir arkadaşıyla beraber yayınladıkları videoda virüse yakalanmış olmasına karşın çalışmaya zorlandığını ve ekipman konusunda yaşadıkları sıkıntıları anlatmıştı.

Shulepov, 25 Nisan’da yeni bir videoyla açıklamalarını geri çekti. Ancak bu defa kendisine bir arkadaşı değil, çalıştığı hastanenin başhekimi Igor Potanin eşlik ediyordu. Shulepov ‘ilk videosunda duygusal davrandığını’ söylerken, başhekim de hastanede yeterli ekipman bulunduğunu ifade etti. Shulepov, daha önce sosyal medya hesabında ekipman eksikliği eleştirisi yaptığı için de soruşturma geçirmişti.

Camdan düştüğü iddia edilen diğer iki doktor maalesef öldü. Bu vakalardan ilki, 24 Nisan’da Star City’de meydana geldi. Uzay araştırmaları ve eğitim merkezinde acil doktoru olarak çalışan Natalya Lebedeva’nın korona virüsüne yakalandığı ve tedavi gördüğü hastanede kaza sonucu camdan düştüğü ifade edildi.

Üçüncü doktorun camdan düşerek olayını sonuncusu 1 Mayıs’ta yaşandı. Camdan düştüğü iddia edilen kişi Krasnoyarsk şehrinde başhekimlik yapan Elena Nepomnyashchaya. Nepomnyashchaya’nın toplantı sırasında nasıl olup da camdan düştüğüne bir açıklık getirilemiyor. Buna karşın, yapılan toplantıda başhekimi olduğu hastanenin pandemi hastanesine dönüştürülmesi fikrine ekipman eksikliği sebebiyle karşı çıktığı biliniyor.

Rusya, iki hafta içinde nasıl olup da üç sağlık çalışanının camdan düştüğünü açıklamakla yükümlü. Bu üç kişi birileri tarafından camdan mı itildi, intihara mı sürüklendi sorularının yanıtı aileleri ve olaydan haberdar olanların yanıtını beklediği sorular.

RUSYA’DA VİRÜSÜN YAYILDIĞI 285 NOKTA VAR

Dünyanın her yerinde olduğu gibi Rusya’da da sağlık çalışanları virüsle mücadelede cephede yer alıyor. Yine Rusya’ya özgü olmayacak şekilde virüse yakalanan sağlık çalışanı sayısı Rusya’da gün geçtikçe artıyor. Son haberlere göre Rusya’ya genelinde 20’den fazla hastane sadece sağlık çalışanlarına hizmet verecek şekilde kapatılmış durumda. Buradaki hastaların büyük bir kısmı sağlık çalışanı ya da onlara temas etmiş, ancak henüz sonuçları pozitif olmayan çalışanlar. Sağlık çalışanlarının dışında Rusya’da hasta sayısının 150 binin üzerine çıktı. Üstelik bu 150 bin kişinin içinde Rusya Başbakanı Mikhail Mişustin de var. Rusya İnsan Sağlığı ve Tüketici Haklarını Koruma Servisi’nde (Rospotrebnadzor) epidemiyoloji uzmanı olarak çalışan Aleksander Gorelov’un 3 Mayıs’ta yaptığı açıklamaya göre virüsün yayılmasına neden olan epidemi merkezi sayısı 285. Bu noktalarda virüse yakalananların yüzde 64’ünün hastanelerde tedavisinin sürdüğünü ifade edildi.

DIŞARIYA YARDIM İÇERİYE 'DAYANIN' MESAJI

Türkiye gibi Rusya da ABD başta olmak üzere aralarında İtalya’nın olduğu bazı ülkelere virüsle mücadelede kullanılacak maske ve benzeri ekipmanları yardım olarak gönderdi. Ülkelerin böyle günlerinde birbirine destek olması insani bir görev. Ancak burada iki sorun var.

Birincisi, yardım yollayan ülkelerin içeride malzeme eksiğini hala giderememesi ve toplumda en basiti hala maskesi olmadığı için sokağa çıkamayan insanların sayısı hala yüksek. Örneğin camdan düştüğü ifade edilen üç doktordan ikisinin malzeme eksikliği konusunda eleştirel bir tutumu olduğu biliyor. Rusya’nın koruyucu ekipman konusunda geride kaldığını ve sağlık çalışanlarının “devleti küçük düşürmek, aciz göstermek” için hareket etmediğini gösteren en önemli karine Putin’in geçtiğimiz hafta bölge liderleriyle yaptığı konuşmanın içeriğinde saklı.

Putin konuşmasında “hükümetin salgını kontrol altına almak için var gücüyle frene asıldığını” ifade etti. Ancak hastanelere gerekli koruyucu ekipmanın sağlanmasında eksiklikler yaşandığını şu sözlerle kabul etti: “Geçmişe göre üretimimize bakarsak çok ilerideyiz, ancak ihtiyacımızı dikkate alırsak malzeme üretimimiz hala yeterli değil." Putin’in ağzından dökülen bu itiraf sağlık çalışanlarının “koruyucu ekipmanımız eksik” çıkışının da haklılığını gösteriyor.

İkinci sorun Afrika başta olmak üzere, çatışma bölgeleri, yoksul ülkelerin bu yardımlara hayati düzeyde ihtiyaç duyması, pandemiyle mücadele edecek ekonomik ve sosyal imkândan yoksun olmaları söz konusuyken, dünyanın en büyük ekonomisinin, üstelik yardım çağrısı yapmamışken, ülkelerin sıraya girip yardım göndermesi. Oysa Pakistan, Yemen, Afganistan, Nijer, Kongo gibi pek ülke yardım ihtiyaç duyarken.

KORONA VİRÜSÜNE KARŞI YARDIM POLİTİKASI VE RUSYA DIŞ POLİTİKASI

Zor zamanlarda, ihtiyaç duyan yoksul ülkelere, çatışma bölgelerine yardımda bulunmak kişisel ve kolektif anlamda önemli bir ahlaki değer. Ancak uluslararası ilişkilerde durum pek öyle olmuyor. Bazen kaşıkla verip kepçeyle alma hesapları, bazen Birleşmiş Milletler’de (BM) oy satın almakta bu yöntemler kullanılıyor. Güvenlik Konseyi geçici üyeliği için aday ülkelerin oyuna talip olduğu bölge ve ülkelerin borçlarını kapattığı, yardım gönderdiği bilinen bir gerçek.

20. yüzyılda süper güç olarak yükselen SSCB, BM Güvenlik Konseyi’nin daimî üyeleri arasında yer aldı. Varisi Rusya bu koltuğu devraldığı için BM’de borç kapatma pratiklerinde pek adını duymadık. Ancak Rusya dış politikasının çıkarlarını yardımlarla harmanlayan ülkelerden. Üstelik Rusya’nın âli siyasal çıkarları bazen muhasebe defteriyle çelişiyor. SSCB’nin kendi ekonomik sorunlarına karşın, dış borç ve hibeleri, borç silme pratikleri tarihte bilinen örnekler. Benzer bir davranışı Rusya da Suriye, Venezuela gibi ülkelerin borçları için uygulamıştı.

Rusya korona virüsüyle mücadele kapsamında ABD, İtalya, Sırbistan’a tonlarca maske, ventilatör gönderdi. Özellikle ABD’ye giden yardımın Putin tarafından Trump’a telefonda şahsen iletilmesi, Rusya’nın hem Beyaz Saray hem de ABD halkının gözünde imajını güncelleme girişimi olarak ele alınabilir. Bazı yayın organları, "Rusya yardımlarında samimi mi, şüpheci olalım" derken ABD’nin İran’a yardımında samimi olup olmadığını sorgulamadan ibreyi sadece Rusya’dan yana çevirmesi sorunlu. Ülkelerin politik ve ekonomik ve jeopolitik hesaplarla alternatif araçlar kullanması, -yardım da buna dahil- ne yeni ne de Rusya’ya özgü.

Bununla beraber, kendi sağlık sisteminde sıkıntılar olan vaka sayısı hızla tırmanan üç doktorun esrarengiz(!) biçimde camdan düştüğü Rusya’da eğer devlet başkanı ekipman konusunda "hâlâ eksikliğimiz var" diyorsa, bir yandan da gönderilen yardım uçakları, gemileri basında adeta bir gövde gösterisi olarak göze sokuluyorsa şunu sormak gerekir: Rusya kendi zorluklarına karşın, vitrinini güçlü ve yardımsever bir ülke olarak göstererek arka odaları (ülkenin farklı bölgelerini) görmezden mi geliyor?

Son olarak bu soru sadece Rusya ile sınırlı değil. Bir ülkenin huzuru, mutluluğu, vatandaşlarının sağlığı, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarının hakkıyla karşılanamamasını ABD’ye gönderilen kaç yardım uçağı kapatabilir?