Çin içe mi kapanıyor?

Bir önceki yazımda hükümetin enerji politikasında Çin’le ittifak umudu içerisinde olduğundan bahsetmiştim. Gerçekten Çin hem Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında hem de pandemi dolayısıyla uluslararası kalkınma yardımlarını ve finansını arttırdı. Pandemi kaynaklı ekonomik küçülmeden diğer büyük güçlere nazaran daha hızla ve erken çıkan Çin’in uluslararası ekonomik sistemin yeni merkezi olacağı konuşuluyordu. Buna rağmen, Xi Jinping mayıs ayında Çifte Dolaşım (Dual Çirculation) stratejisini yürürlüğe koydu. Buna göre, Çin ihracatta rekabet gücünü düşürmek pahasına olsa bile iç tüketimi arttıracak hamlelere öncelik verecek. Bu, Trump’ın “Önce Amerika” politikası gibi bir diğer süper gücün daha içine kapandığı, yalıtımcı siyaset güdeceği ve pandemi sonrası küresel ekonominin ayrışma (decoupling) ve korumacılıkla belirleneceği yorumlarına yol açtı.

ÇİN’İN ULUSLARARASI KALKINMA ATILIMI

Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, Kuzey Amerika hariç dünyanın her bölgesinde öncelik enerji ve ulaşım alanlarında olmak üzere kalkınma yatırımlarına finansal ve bilgi transferi desteği vermek üzerine kurulu. Çin, hem bu yatırımlara içerideki nakit fazlasını aktararak kendi ekonomisini dengeliyor hem de borç ya da yardım verdiği gelişmekte olan ülkelerle kimi zaman bağımlılık ilişkisine dayanan stratejik ittifaklar kurmuş oluyor. Bu yatırımların çoğu zaman ölü ya da verimsiz olması, Çin’in bu ekonomik hamleyi siyasi ve askeri saiklerle devam ettirdiği algısına neden oluyor. Chatham House’un raporuna göre Kuşak ve Yol Girişimi’ne atfedilen “borç tuzağı” mantığı tamamıyla doğru değil. Kuşak ve Yol Girişimi, Çin'in tek yönlü kontrol ettiği bir 'borç tuzağı' değil; yerel hükümetler ve onların çıkar ortakları Çin'den gelecek fonların nasıl kullanılacağına karar veriyor ve bir verimsizlik varsa bu noktada çıkıyor. Pandemi döneminde yapılan sağlık hibeleri de Çin’in Küresel Güney nezdinde meşruiyetini arttırdı.

ÇİN’İN İÇE KAPANIŞI

Çin’in yerli tüketim düşüklüğü yeni ve sadece pandemiye bağlı değil. Bir önceki liderlik döneminde de yerli tüketimi arttırmak için ödeme kolaylıkları sunulmuştu ama kayda değer bir gelişme sağlanamamıştı. Kuşak ve Yol Girişimi’ne de bu yüzden ağırlık verilmişti. Çin’in “iç dolaşımı’nın sorunlu olmasının yapısal nedenleri var.

Çin’de yaptığı büyük ölçekli anket araştırmalarıyla bilinen sosyolog Martin Whyte’a göre, kütüğe bağlı sosyal hizmetler, istihdam ve mülkiyet kısıtlamalarından dolayı işgücü içinde en yüksek oranı olan köyden kente göçen güvencesiz işçiler (yüzde 70) tüketimi arttırmak için sunulan olanaklardan yararlanamayacaklar. Bu yüzden iç tüketimin beklendiği kadar artması, dolayısıyla Çin’in bir içe kapanma stratejisine güvenmesi mümkün değil.

Benzer bir diğer engel de, 2020 yılına kadar yoksulluğu bitirme politikasında kırsal nüfusun emeklilik maaşlarında iyileştirmeye yer verilmemiş olması. Önceki yazılarımda bu politikanın göreceli değil mutlak yoksulluğu baz aldığını ve zaten pandemi yüzünden bu hedefin dahi erişilemez hale geldiğini açıklamıştım. Ülkenin yüzde 40’ı emeklilik maaşlarındaki kır-kent eşitsizliği nedeniyle çalışırken tüketici pazarında harcama yapmak yerine emeklilik günleri için para biriktiriyor.

Çin’in ‘ötekileri’ bu yarıştan da geri kalırken, kentli eğitimli kesimin erken geçiş yapacağı bitcoin ve dijital para biriminin hem iç hem dış dolaşımı bir nebze de olsa hızlandırabileceği yorumları yapılıyor. Çin merkez bankasının nakit rezervler üzerindeki kontrolünü gevşetmek gibi bir planı yok ama dijital Yuan’ın dolaşıma girmesiyle dış ticaret masrafları düşebilir ve talebin azaldığı gelişmekte olan ülkelere “dış dolaşımı” arttırabilir.

Sonuç olarak, Çin’in “çifte dolaşımı” yine iç dolaşımın sağlanamaması, büyüme hedeflerine ulaşmak için hükümetin üretime desteği arttırması ve tüketimi arttırmak için yine dış dolaşıma ağırlık vermesiyle sonuçlanacak gibi görünüyor. Bu durumda, eğer pandemi küreselleşmenin sonunu getirecekse, bu Çin’den başlamayacak.