Yeni bulgular açıklandı: Urartular önce kanalizasyon sistemini yapmış

Melishan Devrim

DUVAR - Altıntepe, Ayanis, Tralleis, Alabanda, Kyzikos ve Parion’da geçen sezonda pandemiye rağmen devam eden kazılarda elde edilen güncel veriler paylaşıldı. 17 yıl devam eden Erzincan Altıntepe kazılarının, Urartuların kentleşmesi konusunda birçok yeni bilgiye ulaşılmasını sağladığı belirtiliyor.
1973’te kurulan ve ilk öğrencilerini 1975’te kabul etmeye başlayan Erzurum Atatürk Üniversitesi’nin arkeoloji bölümü, bu alanda 50 yıla yakın bir deneyime sahip. Bölümün akademisyenleri, 2020 yılında pandemiye rağmen devam eden kazı çalışmalarını çevrimiçi ‘Kazılar Işığında Arkeoloji Günleri’ başlıklı panelde 9 Nisan 2021’de anlattılar. Panelin başlangıcında can sıkıcı bir siber saldırı gerçekleşmesine rağmen etkinlik durdurulmadı ve 6 ayrı kazı hakkında sunumlar tamamlandı.
(Görsel: Ayanis Kalesi Haldi tapınağının restitüsyon çizimi)

TÜRKİYE’NİN EN UZUN URARTU KAZISI VAN’DA

Prof. Dr. Mehmet Işıklı, Van Gölü yakınlarındaki Ayanis Kalesi’nde süren kazıların 32 yıldır devam ettiğini ve şu anda Türkiye’nin en uzun soluklu kazı çalışmasının bu kalede olduğunu söylüyor. Kalede ortaya çıkarılan mimari eserler, MÖ 7. yüzyılda Urartu Rönesansı olarak adlandırılan döneme ait. 1989’da henüz öğrenciyken Ayanis kazılarına katılmaya başladığını söyleyen Işıklı, son 8 yıldır kazının başkanlığını yapıyor. 6 hektarlık alana yayılan kale kalıntılarında son 3 yıldır tapınak bölgesinde çalışılıyor. Işıklı, bir yelpaze sapında ilk kez bir kraliçenin isminin okunduğu bilgisini verdi. Tanrı Haldi’ye adanan tapınağın, bugünkü verilere göre ölçüleri 33 m x 37 metre olarak hesaplanıyor. Son Urartu Kralı sayılan Argişti oğlu Rusa’nın yaptırdığı kalenin gölle ilişkisini araştırmak üzere 2020’de Bursa Uludağ Üniversitesi’nden uzmanlar da sualtı araştırmasına başladılar. 
Urartu kazılarında yaşanan en büyük problemin, yapıların kerpiç duvarlı olması sebebiyle açığa çıkarıldıkları anda duvarların aşınmaya başlaması olduğunu söyleyen Işıklı, tapınak kısmının cella bölümünün kalıcı çatıyla örtüldüğünü, ancak henüz tamamına çatı yapılamadığını söyledi. Van’da gerçekleşen 2011 depreminde, bu kalede keşfedilen heykeller de hasar gördüğünden restore edildi.
(Görsel: Ayanis Kalesi’nde Haldi Tapınağı süslemelerinin çizimleri)

ERZİNCAN ALTINTEPE’YE ARKEOPARK

Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu, 17 yıl devam eden Altıntepe Kalesi kazıları kapsamında bir arkeopark projesi hazırladıklarını belirtti. Kale Urartular döneminden Akkoyunlu dönemine kadar kullanılmış. Karaosmanoğlu, 2003-2019 arasında süren kazıların Urartuların kentleşme prensipleri konusunda eşsiz bilgiler sunduğunu söylüyor. “Urartu’nun önce kanalizasyon yaptığını, binaları sonra inşa ettiğini anladık” bilgisini veriyor. Alaturka tuvaletlerden, su toplama haznelerine kadar kanalizasyon sistemine dair veriler toplanan kazılarda, tandır fırını ve ocak bulunan mutfak alanına bile su tesisatı sağlandığı anlaşılmış. Kalede bulunan ve Urartulara ait bilinen tek taş lahit örneği, bugün Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergileniyor. Altıntepe, ismi sebebiyle definecilerin en çok tahrip ettiği arkeolojik alanlardan biri.
(Görsel: Altıntepe Kalesi kazılarında Urartuların binalardan önce kanalizasyonu yaptığı anlaşıldı.)

AYDIN ÇEVRESİNDEKİ ANTİK KENTLERDE DEPREM İZLERİ

Trailles kenti çalışmalarından söz eden Prof. Dr. Nurettin Öztürk, bu kentin Roma döneminde heykel sanatında doruk noktayı temsil eden eserler üretilen bir yer olduğunu, kentin yakınında bir mermer ocağının bulunduğunu belirtiyor. Bizans döneminde de kent olarak kullanılmaya devam eden Trailles’te restore edilen antik bir cadde, Efes’e kadar giden güzergahta bulunuyor. 19.yüzyılda yaşanan bir depremin ardından çevredeki evler bu kentin kalıntılarıyla tamir edildiğinden, kentin mimari öğelerinin çoğu tahrip olmuş durumda. Kentte jeotermal kaynaklar sebebiyle Hades kültü ve tapınağı bulunuyor. 2019’da bulunan bir Persephone heykeli, tapınağın Hades kültüne ait olduğunun kanıtı kabul ediliyor. 
(Görsel: Trailles latrina’sında yapılan restorasyon çalışmaları)